عنوان

مقاله اکراه در قتل

تعداد صفحات: ۶۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اکراه را می توان از جمله قاعده‌ای به شمار آورد که نزد فقهای اسلام پذیرفته شده است. این اصل رافع مسئولیت کیفری ریشه در آیه‌ی ۱۰۶ سوره‌ی مبارکه‌ی نحل[۱] دارد.

اجبار و اکراه یکی از مسائل جزایی در نظام قضایی جهان بوده و تحت شرایط خاصی موجب عدم مسئولیت کیفری مرتکب جرم در حالت های خاص می گردد، اجبار از ماده‌ی جبرات، این واژه در زبان فارسی به معنی وسیعی استعمال شده است و گاهی نیز به معنای اکراه به کار می رود. اجبار به حالتی اطلاق می شود که مجرم علی رغم برخورداری از عقل و هوشی متعارف در شرایطی قرار می گیرد که راهی برای او جز انجام جرم باقی نمی‌ ماند. اما اکراه یک فشار نامشروع مادی یا معنوی غیرعادی است که در آن اکراه شونده فاقد رضای باطنی است و از همین جا تفاوت بین اکراه و اجبار مشخص می گردد چرا که (رضا) در شخص مکره وجود ندارد زیرا فشار نامشروع مادی و معنوی غیرعادی باعث شده که این رکن از او ساقط شود ولی شخص مکره با وصف عدم رضای درونی قصد عمل مجرمانه یا ترک فعلی را که جرم است را دارد در حالی که در اجبار علاوه بر ساقط شدن رضا در شخص مجبور قصد ارتکاب بزه یا قصه ترک فعل که جرم است نیز در شخص مرتکب وجود ندارد و تهدید و ارعاب و وسایل مادی و معنوی شخص مجبر قهراً و به زور او را تسلیم عمل جابرانه می‌کند. به همین جهت به نظر می‌رسد که مترادف قرار دادن (اجبار) و (اکراه) در آثار برخی از مؤلفین مقبول نبوده و اجبار شدیدتر از اکراه است.

کلیدواژه ها: اکراه، قصاص، قتل، مستندات فقهی ، قانون جزا

 فهرست مطالب

 چکیده ۴
مقدمه ۶
جایگاه اکراه در متون فقهی و حقوق ایران ۹
الف- اکراه در فقه اسلامی ۹
ب- اکراه در قانون جزا ۱۱
مبحث اول :اکراه در قتل عمد ۱۵
گفتار اول: مستندات فقهی در قتل عمد ۱۷
گفتار دوم: نظر آیت الله خویی اکراه در قتل ۲۵
گفتار سوم: نظر آیت الله مرعشی شوشتری در اکراه در قتل ۲۸
گفتار چهارم: نظر فقهای اربعه اهل سنت در اکراه در قتل ۳۵
مبحث دوم: بررسی نقش و آثار اکراه در قتل از منظر قانون جزا ۳۶
گفتار اول: اکراه در قتل در قوانین قبل و بعد از انقلاب ۳۶
گفتار دوم:قاعده ی کلی سبب اقوی از مباشر ۴۲
گفتار سوم: اکراه طفل در قتل و ضمان آن ۴۵
مبحث سوم: اکراه در جرح و قطع اعضاءِ ۴۹
گفتار اول: رفع مسئولیت از اکراه شونده ۵۰
گفتار دوم: مجازات اکراه کننده ۵۲
نتیجه گیری ۵۴
منابع ۵۷

منابع

۱- شامبیاتی، دکتر هوشنگ، حقوق جزای عمومی، دو جلد، تهران، ژوبین، چاپ دهم، ۱۳۸۰٫

 ۲- معین، محمد، فرهنگ فارسی، دوره ی شش جلدی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۸ هـ.ق.

۳- محمدی، سیدکاظم و دیگران، المعجم المقدس لالفاظ نهج البلاغه، قم، نشر امام علی(ع)، ۱۳۶۹٫

۴- محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ هشتم، ۱۳۷۳٫

۵- تهرانی، علی، تقیه در اسلام، مشهد، انتشارات طوس، چاپ سوم، ۱۳۷۸٫

۶- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه ی گنج دانش، ۱۳۷۴٫

۷- طیبی شبستری، سیداحمد، تقیه، تهران، انتشارات اسلامی، ۱۳۵۸٫

۸- محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه (بخش جزایی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ نوزدهم، ۱۳۸۳٫

۹- مرعشی، سیدمحمدحسن، دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول،۱۳۷۳٫

مقدمه

اکراه به معنی وادار کردن دیگری به کاری به زور و تحمیل به خلاف خواست شخص می باشد. اکراه نیز از جمله عوامل رافع مسئولیت کیفری در حقوق جزا و از جمله عوامل رافع مسئولیت ]در بعضی از شرایط[ در حقوق مدنی می باشد. در قانون مجازات اسلامی قانون گذار در ماده ی ۵۴ قانون مذکور به طور کلی به تبعین نقش اکراه در جرایم تعزیری و نیز مجازات اکراه کننده و معافیت اکراه شونده در جرایم اکراهی تعزیری پرداخته است.

در ماده ی ۱۵۰ قانون جدید مجازات اسلامی، قانون گذار اشاره داشته که در جرایم قصاص طبق مقررات مربوط در آن بخش رفتار خواهد شد. و در جرائم مستلزم قصاص قانون گذار در ماده ی ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی از این قاعده عدول نموده و تنها یک استثناءِ را در پذیرش رفع مسئولیت از مجرم در جرم قتل را پذیرفته است که این دیدگاه انعکاس نظر مشهور فقهای امامیه در شرع مقدس اسلام بوده از آن جهت که نزد اسلام حرمت قتل نفس انسان دارای آنچنان اهمیتی بوده که هیچ کسی با هیچ ترجیحی نمی تواند جان هم نوع خود را گرفته و از مکافات عمل خویش متواری شود.

اکراه از جمله کلماتی است که معنای اصطلاحی آن با معنای لغوی آن چندان تفاوتی ندارد. استاد شادروان مرحوم دکتر سیدحسن امامی اکراه را چنین تعریف می نمایند: «اکراه عبارتست از فشار مادی یا معنوی بر شخص تا او را وادار به انجام عملی نماید. اعمال اکراه نسبت به اراده کننده، آزادی او را در سنجش نفع و ضرر موضوع اراده سلب می نماید. شخص مزبور در آن حال برای اینکه از نتایج وخیم اکراه خود را برهاند، تسلیم می گردد و اراده می نماید. ایجاد اراده بدین نحو مؤثر نبوده و مولد حق یا مسقط آن نمی باشد.»[۱]

جایگاه اکراه در متون فقهی و حقوق ایران

الف- اکراه در فقه اسلامی

 اکراه در لغت به معنی وادار نمودن و در اصطلاح فقهی عبارت از وادار کردن دیگری بر انجام یا ترک عملی که از آن کراهت دارد: «حمل الغیر علی ما یکرهه[۱]»

اکراه از آن دسته کلماتی است که معنای لغوی آن با معنای اصطلاحی آن نزد فقها چندان تفاوتی ندارد صرف نظر قیود، شرایط و اوصافی که فقها برای اکراه و تحقق آن بر شمرده اند معنای اصطلاحی این کلمه در نزدشان همان معنا و مفهوم مورد نظر اهل لغت است. یعنی اکراه عبارت است از واداشتن دیگری به کاری که بدان مایل نیست در صورتی که همراه با تهدید باشد.[۲]

شافعی در تعریف اکراه در کتاب الام می نویسد: «الاکراه أن یصیر الرّجل فی ید من لایقدر علی الامتناع منه، من سلطانٍ او لص او متغلبٍ… و یکون المکره یخاف خوفاً علیه دلاله انّه ان امتنع من قول ما اُمر به یبلغ به الضرب المؤلم أو اکثر منه او اتلف نفسه[۳].

اکراه آن است که شخصی اسیر دست کسی شود که قادر بر مخالفت با او نباشد؛ خواه سلطان، سارق یا هر غلبه کننده ای باشد و شخص مکُره هراس داشته باشد که اگر مخالفت ورزد، مورد ضرب شدید یا بالاتر از آن قرار گرفته یا کشته می شود.

[۱] . راغب اصفهانی، المفردات فی غرائب القرآن، ترجمه ی دکتر سیدغلامرضا خسروی حسینی، ج ۲، تهران، انتشارات مرتضوی، ۱۳۶۹، ص ۴۲۹٫

[۲] . انصاری، مرتضی بن محمد، مکاسب، چاپ سنگی (به خط طاهر خوشنویس)، تبریز، بی نا، بی تا، ص ۱۱۹٫

[۳] . الشافعی، محمد بن ادریس، الام، جلد ۳، بی جا، بولاق، ۱۳۲۵هـ.ق، ص ۲۳۶٫

[۱] . دکتر امامی. سیدحسن. حقوق مدنی. جلد چهارم. بی جا، انتشارات اسلامیه، چ چهارم، ۱۳۵۲، ص ۲۲٫

[۱]. «مَن کَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إیمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ» هر کس پس از ایمان آوردن خود به خدا کفر ورزد [عذابى سخت‏خواهد داشت] مگر آن کس که مجبور شده و[لى] قلبش به ایمان اطمینان دارد لیکن هر که سینه‏اش به کفر گشاده گردد خشم خدا بر آنان است و برایشان عذابى بزرگ خواهد بود.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .