عنوان

مقاله حدود و آثار مترتب بر ضمان بیت المال

تعداد صفحات: ۳۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

هرچند جان انسان قابل مقایسه بامال نیست ، ولی به دلیل جبران خسارات وارده بر مجنی علیه واولیاء دم وبه دلیل تشفی خاطر آنها  ، شارع مقدس پرداخت دیه را لازم دانسته است و در اصل مسئولیت پرداخت دیه برعهده جانی است ولی در مواردی این مسئولیت بر عهده ی غیر جانی قرار گرفته است به دلیل اینکه بر اساس قواعد فقها خون مسلمان هدر نرود چون جان جایگاه ویژه ای در مکتب اسلام دارد که از جمله میتوان به :

۱-امام یاقاضی به صورت غیر عمد خطایی انجام میدهند و از این خطا ضرری به دیگری میرسد ، دراینصورت مسئول پرداخت دیه بیت المال است.

۲-ادله ی کافی برنسبت دادن قتل به شخص یاگروه خاص وجود ندارد(وجود لوث وقسامه)

۳-شخص از خود درمقابل مجنون مهاجم دفاع میکند منجربه کشته شدن مجنون مهاجم میشود

۴-مسئولیت پرداخت دیه عاقله است، که شخص قاتل یا عاقله ندارد یا عاقله او توان پرداخت دیه راندارند.

۵-امام یا نایب او دستوربه انجام امری میدهد وبه مامور درحین انجام ماموریت صدمه ای وارد میشود . البته مواردی هم وجود دارد که برخی از فقها مسئول پرداخت دیه را بیت المال دانسته ولی این موارد درقانون منعکس نشده است.

به هر تقدیر می توان گفت پرداخت دیه ازبیت المال مبنای واحدی ندارد ومهم ترین مبنای مسئولیت بیت المال، قواعد”لایبطل دم امر مسلم”  ، “الضمان بالخراج”و”لاضرر”بوده ودر باب جراحات باتوجه به سکوت قانون گذار وعدم تصریح مسئولیت بیت المال نسبت به آن و رجوع به فتاوی معتبر و منابع فقهی حسب اصل ۱۶۷ قانون اساسی و همچنین استفاده مقنن از لفظ جانی به جای قاتل حکایت از هدر نرفتن خون اختصاص به قتل نیست ، بلکه در جراحات مادون نفس نیز جریان دارد، چون احکام و قواعد مزبور به منظور تضمین حق زیان دیده وضع شده و اضرار به دیگران نارواست و تا جایی که امکان دارد وضع زیان دیده به حالت سابق برگردانده شود تلقی این تعمیم به خاطر این است که مهمترین وظیفه ی حاکمیت برقراری نظم امنیت و حفظ خون شهروندان است و حکومت دینی از چنین قاعده ای مستثنی نیست و چون در ایفای وظیفه خویش قصور و سهل انگاری کرده و دماء شهروندان به ناحق ریخته شده یا دچار صدمه و آسیب شده اند باید از عهده خسارت برآید و هیچ ضرری بدون جبران نماند در غیر این صورت خون شهروندان پایمال می گردد.

بنابراین در این مقاله به حدود و شروط و آثار مترتب بر ضمان بیت المال در سه مبحث به آن پرداخته شده است که از آن جمله به حدود اجرای ضمان بیت المال حصری و تمثیلی بودن پرداخت دیه و امکان تسری به مسئولیت افراد غیر مسلمان و  شروط اجرای ضمان بیت المال پرداخته شده است و در نهایت به نتیجه گیری اشاره می نماید.

واژگان کلیدی : بیت المال . ضمان ، دیه  .

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۶
۱- حدود اجرای ضمان بیت المال ۷
۱-۱- حصری یا تمثیلی بودن پرداخت دیه ۱۱
۱-۲- امکان تسری به مسئولیت افراد غیر مسلمان یا پرداخت دیه افراد غیرمسلمان: ۱۳
۱-۳- امکان تسری به خسارت های مالی یا غیر بدنی ۱۶
۲- حدود شروط اجرای ضمان بیت المال ۱۸
۲-۱- فقدان تعهدیاتخلف از مقررات درتحقق نتیجه زیان بار ۱۸
۲-۲- وجود رابطه سببیت در مورد خطای قاضی یا عمل مامورین حکومتی ۱۹
۳- آثار ضمان بیت المال ۲۶
۳-۱ برائت ذمه اشخاص دیگر ۲۶
۳-۲- امکان رجوع بیت المال پس ازپرداخت دیه واردشده خسارت یا دیگری ۲۷
نتیجه گیری ۲۹
فهرست منابع ۳۱

منابع

قرآن کریم

شکری، رضا ، سیروس قادر، قانون مجازات اسلامی در نظم و حقوق کنونی ، نشر مهاجر ۱۳۸۱

روحانی ، سید محمد صادق، تکمله المنهاج الصالحین

محقق داماد ، سید مصطفی ،قواعد فقه بخش جزایی ، انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی ۱۳۸۳ ه ش

کاتوزیان ، ناصر ، حقوق مدنی ، الزمهای خارج از قرارداد ضمان قهری ، انتشارات دانشگاه تهران جلد اول و سوم ۱۳۷۸-۱۳۷۴

زاهدی ، عاطفه ،قانون مجازات اسلامی مصوب ۱/۲/۱۳۹۲ انتشارات جاودانه جنگل ۱۳۹۲

فیض ، علیرضا ، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام ، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی ۱۳۶۴

موسوی الخمینی ، تحریر الوسیله باب دیات ، ج ۲ ، دارالتعارف للمطبوعات ، بیروت ۱۴۰۱ ه ق

العاملی ، زین الدین الجبلی العاملی، شهید ثانی ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، نشر دار التفسیر قم ۱۳۸۲

العاملی ، محمد بن جمال الدین مکی (شهید اول )اللمعه الدمشقیه ، انتشارات داوری ، جلد اول –قم – ۱۴۱۰ ه ق

خویی ، سید ابوالقاسم ، مبانی تکلمه المنهاج ، موسسه احیاء آثار امام خویی ، انتشارات لطفی ، جلد ۲ ، سال ۱۴۰۷ ه ق

مقدمه

در منابع فقهی و مواد قانونی در مواردی بیان شده است که باید دیه از بیت المال جبران شود که از جمله این مواد ۱- امام یا قاضی به صورت غیرعمد، خطایی انجام دهند و از این خطا ضرری به دیگری می رسد. ۲- ادله کافی بر نسبت دادن قتل به شخص یا گروه خاص وجود ندارد. ۳- شخص از خود در مقابل مجنون مهاجم دفاع کند که منجر به کشته شدن مجنون مهاجم  شود. ۴- مسئول پرداخت دیه عاقله است که شخص قاتل یا عاقله ندارد یا عاقله او توان پرداخت دیه ندارند. ۵- امام یا نایب او دستور به انجام امری می دهد و به مامور در حین انجام ماموریت صدمه ای وارد شود لذا اهمیت و ضرورت شناسایی چنین مسئولیتی و مواردی می باشد.

در اسلام قواعد فقهی منشا و مبنا بیان نظرات و تصمیم گیری ها می باشند . فلذا با عنایت به قواعد فقهی «لا یبطل دم امری مسلم » و « الضمان بالخراج » که ماحصل آنها هدر نرفتن خون مسلمان است بیان کننده منزلت انسان و اهمیت خون مسلمان است که نباید هدر شود و از بین برود و در صورتی که انسان مسلمان بر اثر قصور حکومت در ایفای وظایفش به هر نحوی اعم از اینکه حاکم یا قاضی در صدور رای که در نتیجه موجب قتل گردد باید حاکم یا بیت المال دیه را پرداخت نماید .

بنابراین در این مقاله به حدود و شروط و آثار مترتب بر ضمان بیت المال در سه مبحث به آن پرداخته شده است که از آن جمله به حدود اجرای ضمان بیت المال حصری و تمثیلی بودن پرداخت دیه و امکان تسری به مسئولیت افراد غیر مسلمان و  شروط اجرای ضمان بیت المال پرداخته شده است و در نهایت به نتیجه گیری اشاره می نماید.

۱-  حدود اجرای ضمان بیت المال

در متون فقهی موارد متعددی را می توان یافت که پرداخت خون بها بر عهده بیت المال یا امام مسلمین نهاده شده است بخش قابل توجهی از این موارد که در مواد ۵۸، ۲۳۶، ۲۴۴، ۲۵۵، ۲۶۰، ۳۱۲، ۳۱۳، ۳۳۲ قانون مجازات اسلامی و برخی قوانین دیگر انعکاس یافته است عبارتند از:

– خون بهای شخصی که در اثر خطای قاضی در تشخیص حکم یا موضوع، به ناحق کشته شده است.

– خون بهای شخصی که در اثر تیراندازی مامورانی که در حین انجام وظیفه بوده اند، به قتل رسیده است.

– دیه شخصی که در اثر ازدحام جمعیت کشته شده است.

– دیه مقتولی که قاتل شناسایی نشده^[۱]، یا پس از شناسایی متواری شده است و تاهنگام مردن نیز دور از دسترس مانده است.

– دیه شخصی که توسط مسلمان بی وارث (فاقد عاقله) به صورت خطا به قتل رسیده است.

– خون بهای شخصی که اولیای دم او حاضر به اجرای قسامه نشده اند و…

در این بخش درصدد پاسخ به این سوال اساسی است که گستره مسئولیت بیت المال تا چه میزان است؟ آیا همانگونه که بیت المال نسبت به دیه نفس مسئولیت دارد نسبت به پرداخت دیه جراحات، ارش جنایات و خسارات افزون بر دیه نیز مسئولیت دارد؟ آیا امکان پرداخت فاضل دیه از بیت المال وجود دارد؟ در مواردی که دیه تغلیظ می شود اگر بیت المال مسئول پرداخت دیه باشد، آیا خون بها را باید به صورت مغلظه بپردازد یا اینکه پرداخت اصل دیه کافی است در این نوشتار سعی شده است با مفروض دانستن مسئولیت بیت المال در موارد خود گستره این مسئولیت را بررسی کند.

[۱] – شعبه ۷۱ دادگاه کیفری استان تهران نیز بدلیل عدم شناسایی قاتل اقدام به صدور رای مبنی بر پرداخت دیه از بیت المال به اولیای دم مقتول نموده است (روزنامه فرهیختگان، شماره ۱۴۱۸، مورخه ۱۵/۴/۹۳)

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .