عنوان

مقاله حقوق متهم در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲

تعداد صفحات: ۵۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از زمان پیدایش زندگی اجتماعی منازعات ناشی از آن یک امر طبیعی بوده و در هر دوره‌ای به اقتضای زمان، شیوه خاص رسیدگی به شکایات حاکم بوده و در هر دوره‌ای از تاریخ قبل از مجازات مجرمین تشریفاتی را برای محاکمات تأسیس کرده بودند.

این آداب و رسوم در طول زمان به تدریج منجر به تشکیل قوانین آیین‌های رسیدگی شده که امروزه به اصطلاح از آن به عنوان قانون آیین دادرسی یاد می‌شود.

قانون آیین دادرسی کیفری به مفهوم خاص خود که مجموعه مقررات و قواعدی است که برای کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی، میانجیگری، صلح میان طرفین، نحوه رسیدگی، صدور رأی، طرق اعتراض به آراء، اجرای آراء، تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضائی و ضابطان دادگستری و رعایت حقوق متهم، بزه دیده و جامعه وضع می‌شود، در مسیر گذر زمان دچار تغییرات بسیاری شده و در هر زمانی به اقتضای نیازهای جامعه قضائی دچار تغییر و تحویل و اصلاح شده است.

در این مقاله آخرین قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۴ر۱۲ر۱۳۹۲ که در حال حاضر مقدمات اجرائی شدن آن توسط قوه قضائیه فراهم می‌شود را از لحاظ حقوق متهم موردمطالعه و مداقه قرار می‌دهیم.

در وادی امر باید گفت اگر چه هدف غائی سیستم قضایی مجازات مجرم و تأمین امنیت شهروندان و کشور است امّا مقنن در این مسیر، مجازات‌ها را براساس قاعده و قانون پذیرفته و دستگاه قضائی را ملزم به رعایت قانون و رعایت حقوق متهم کرده است.با بررسی قوانین گذشته و دوره‌های متمادی، همواره متهم تا زمان اجرای مجازات از پاره‌ای از حقوق قانونی نیز برخوردار بوده تا در مراحل مختلف رسیدگی حقوقی از آنان تضییع نشود و عدالت به مفهوم واقعی خود تحقق پیدا کند.خوشبختانه قانون جدید آیین دادرسی نسبت به قوانین سابق از یک سری از امتیازات خاص برخوردار است و حقوق مُهمه متهم، با مقتضیات زمان حاضر ملحوظ شده است.

بطور کلی آیین دادرسی شامل مراحل کشف جرم و تحقیقات مقدماتی، در مراحل دادرسی و تجدید نظر خواهی است.از آنجا که متهم در مراحل مختلف رسیدگی دارای حقوق خاصّ خود می‌باشد به ترتیب مراحل رسیدگی حقوق متهم را موردبررسی و کنکاش قرار می‌دهیم.

کلید واژه: حقوق شهروندی، حقوق متهم، کشف جرم ، تحقیقات مقدماتی، دادرسی و تجدید نظر خواهی

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
فصل اول: حقوق متهم در مراحل کشف جرم و تحقیقات مقدماتی ۸
مبحث اول: حقوق متهم در مرحله کشف جرم ۸
گفتار اول: ضرورت آگاهی متهم از حقوق شهروندی و اساسی خویش ۸
گفتار دوم: حریم خصوصی و حقوق اساسی مردم و شهروندان ۹
گفتار سوم: تشکیل دادسراهای تخصصی و موضوعی ۱۱
گفتار چهارم: حقوق متهم و وظایف قانونی ضابطان دادگستری ۱۱
گفتار پنجم: حقوق متهم در مرحله احضار ۱۶
گفتار ششم: حقوق متهم در مرحله جلب ۱۹
بند اول: صدور قرار جلب دادرسی ۲۰
مبحث دوم: حقوق متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی ۲۰
گفتار اول: حق حضور و دخالت وکیل در تحقیقات مقدماتی ۲۱
گفتار دوم: تضمین سلب حق دفاع قانونی وکیل مدافع ۲۲
گفتار سوم: حق دسترسی به اوراق پرونده ۲۶
گفتار چهارم: حق سکوت متهم ۲۷
گفتار پنجم: حق تماس با خانواده ۲۷
گفتار ششم: حق داشتن پزشک ۲۸
گفتار هفتم: مطالعه پرونده و قرار عدم دسترسی به مدارک پرونده ۲۸
گفتار هشتم: تشکیل پرونده شخصیت ۲۹
گفتار هشتم: منع انتشار مطالب و مدارک پرونده ۳۰
گفتار نهم: الزام بازپرس به رسیدگی به جهات و دلائل جدید ابرازی از سوی متهم یا وکیل وی و آخرین دفاع ۳۱
گفتار دهم: حق متهم و تفهیم اتهام در مرحله بازجویی ۳۲
گفتار یازدهم: مکانیسم حمایت از بزه دیده، شاهد و مطلع و خانواده متهم ۳۴
گفتار دوازدهم: حقوق متهم در مرحله تعقیب ۳۴
بنداول: حق همراهی توسط وکیل دادگستری ۳۴
بند دوم: اعطای فرصت کافی برای دفاع ۳۴
بند سوم: قواعد حاکم بر جمع‌آوری ادله ۳۵
گفتار سیزدهم: تکلیف به بررسی وضعیت مهتمان زندانی ۳۵
فصل دوم: جایگاه حقوق متهم در مراحل دادرسی و تجدید نظر خواهی ۳۷
مبحث اول: حقوق متهم مرحله صدور حکم ۳۷
گفتار اول : قواعد حاکم بر دادرسی و حقوق متهم ۳۷
بند اول‌: اصل برائت ۳۷
بند دوم: اصل بی طرفی قاضی ۳۸
بند سوم: اصل عادلانه و منصفانه بودن دادرسی ۳۸
بند چهارم: اصل علنی بودن دادرسی ۳۹
بند چهارم: اصل تضمین حق دفاع متهم ۴۰
مبحث دوم: حق متهم در مرحله تجدید نظر خواهی ۴۳
گفتار چهارم: اعتراض به حکم بعد از قطعیت آن ۴۳
گفتار پنجم: قرار منع تعقیب متهم ۴۵
گفتار ششم: مکانسیم جبران خسارت ایام بازداشت(کمیسون استانی و ملی جبران خسارت) ۴۶
گفتار هفتم: دادسرا و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان ۴۸
گفتار نهم: منع کنترل ارتباطات مخابراتی و حسابهای بانکی و مراسلاتی افراد ۵۰
نتیجه گیری ۵۲
منابع ۵۸

منابع

مهابادی، علی اصغر، آیین دادرسی کیفری کاربردی، تهران، انتشارات دوراندیشان، ۱۳۹۳٫

خالقی‌، علمی‌، آیین دادرسی کیفری‌، تهران‌، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش‌، ۱۳۹۳٫

خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، شهردانش، ۱۳۹۲٫

مصدق، محمد، آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات جنگل، ۱۳۹۳٫

امیری، عظم، حق دفاع متهم در مرحله ی تحقیقات مقدماتی در نظام حقوقی ایران، مجله دادرسی، شماره ۹۷، سال ۱۳۹۲،.

درمزاری، محمد رضا زمانی، وکالت در اسناد حقوق بین الملل بشر و نظام حقوقی ایران، موسسه حقوقی و بین المللی زمانی و مدرسه مجازی حقوق،(دوره های آموزشی تخصصی حقوق بشر)‌، ۱۳۹۳٫

درمزاری، محمدرضا زمانی، آیین دادرسی کیفری، نشر دانش، ۱۳۹۳٫

گلدوست جویباری، دکتر رجب، آیین دادرسی کیفری منطبق با ق.آ.د.ک جدید مصوب ۴/۱۲/۱۳۹۲، جنگل، جاودانه –۱۳۹۳

مقدمه

حقوق متهم جزء طبیعی و ذاتی نوع بشر است و چیزی نیست که دولتمردان به مردم واگذار کرده باشند و بتواند از آنان سلب نمایند. لذا بر حاکمان است که تدابیر لازم جهت رعایت و حمایت آن فراهم نمایند و امکانات لازم در اختیار متهم بگذارد، تا بتوانند در صورت بی‌گناهی از اتهامات ناروا تبرئه شود. حق دفاع متهم یکی از عناصر امنیت قضایی در کنار حق دادخواهی است که باعث آسایش و آرامش حقوقی شهروندان و در نتیجه موجب پیشرفت جامعه بشری در زمینه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و غیره می شود.^[۱]

در آیین دادرسی کیفری جدید مصوب ۱۳۹۲توجه ویژه‌ای به حقوق متهم شده و نوآوری‌هایی نیز در این زمینه صورت گرفته است، در همان مواد اولیه این قانون چه در تعریف آیین دادرسی کیفری و چه در تبیین موارد مهمی چون اصل بی‌طرفی و استقلال مراجع قضایی، اصل قانونی بودن دادرسی کیفری، اصل برائت، لزوم تفهیم اتهام و آگاهی متهم از علت و ادله تعقیب، حق دسترسی به وکیل، رعایت حقوق شهروندی مندرج در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی که در مواد یک تا هفت این قانون مشاهده می‌شود ما شاهد نگاهی مثبت و جدید به امر دادرسی و توجه به حقوق متهم هستیم که شایان توجه است. از دیگر نوآوری‌های این قانون تخصصی شدن دادسراها بر حسب موضوع اتهام است که در ماده ٢۵ پیش‌بینی شده و در قوانین قبلی سابقه نداشته است.

پلیس ویژه برای بازجویی از اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی و همین‌طور بازجویی از زنان و نابالغان توسط ضابطین مخصوص نیز از نکات جدید و قابل توجه این قانون است.

حق ملاقات با وکیل برای متهم بلافاصله پس از دستگیری مندرج در ماده ۴٨ و حق برقرار کردن تماس از سوی متهم با خانواده و مطلع کردن اعضای آن از وضعیتش از دیگر نوآوری‌های قانون جدید و در راستای توجه به حقوق متهم است. همچنین می‌توان گفت که امکان تعلیق تعقیب یا ارجاع به میانجیگری توسط دادستان و با درخواست بازپرس در جرایم تعزیری درجات شش، هفت و هشت نیز در قانون جدید آیین دادرسی کیفری قابل توجه است.

تکلیف ضابطان دادگستری در مطلع ساختن شاکی از حق درخواست جبران خسارت و بهره‌مندی از خدمات مشاوره‌ای و معاضدت مندرج در ماده ٣٨ نیز جدید و مثبت است. تفهیم فوری و کتبی اتهام به متهم و تشکیل پرونده شخصیتی برای متهم در جرایم سنگین نیز در این قانون شایان توجه است.

فصل اول: حقوق متهم در مراحل کشف جرم و تحقیقات مقدماتی

مبحث اول: حقوق متهم در مرحله کشف جرم

کشف جرم عبارت است از اقدام‌هایی که پس از احتمال از وقوع جرم برای حفظ آثار و دلایل موجود، دستگیری متهم و جلوگیری از فرار وی و نیز جمع‌آوری اطلاعات مربوط به بزه ارتکابی انجام می‌شود. این امر زیر نظر مقام قضایی بر عهده ضابطان دادگستری است. متهم در این مرحله دارای امتیازها و حقوقی است که او را در برابر تعرض پلیس باز می‌دارد، که در این بخش از پژوهش به بررسی این حقوق در آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ می‌پردازیم؛

[۱]– آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، جلد چهارم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی،چاپ اول، ۱۳۸۷ص۱۲

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .