عنوان
مقاله حلیت موسیقی و غناء و احکام آن
تعداد صفحات: ۴۶
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
موسیقی یک هنر است و از وقتی که انسان در جهان هستی پیدا شد هنر هم پا به عرصه وجود نهاد.
هیچگاه هنر از انسان و انسان از هنر جدا نبوده است . شاید نخستین باری که انسان می خواست روی حرفش تاکید کند، صدایش را بالا برد و چون دید بالا بردن صدا و اوج دادن به آن، تاثیر بیشتری در شنونده دارد به اهمیت آن پی برد، اینجا بود که به هنر پناه برده‌اند. شعر سرودند، نقاشی می‌کشیدند و خط می‌نوشتند. پس موسیقی پیش از اسلام بوده است و در این راستای زمان توسط هنرمندان مطابق شرایط زمان کیفیتهای گوناگونی پیدا کرده است.
پیشینه مطالعاتی نشان می‌دهد که موسیقی از بدو تولد و پیدایش انسان، باوی همزاد بوده است. اگر موسیقی را به طور عام مجموعه صداها- نواها- بانک فریاد و سازها بپذیریم خواهیم دید که آن، جزء مخلوقات خداوندی است که از طرف او در انسان و طبیعت برای برقراری ارتباط به ودیعه گذاشته شده است در بررسی‌های انجام شده در می‌یابیم چه در قرآن و چه منابع شینداری دیگر گوش«سمع»(شنیدن) از سایر حواس پنجگانه از جایگاه بالاتری برخوردار است به طوری که در قرآن کریم به تکرار «السمع و البصر» »سمیع و بصیر» همواره سمع مقدم بر بصر است و این اهمیت شنیدن را بیشتر می‌کند و گوش تنها مشتری همه اصوات است.«اِنّ الله سمیعٌ بصیر»
این امر اثبات شده است در عالم حیوانات و پرندگاه صداها و غرش‌ها مفاهیم ارتباطی مختصی هستند این موجودات با توجه به ویژگی‌های خود بدین وسیله جایگاه خود را به اثبات می‌رسانند از جمله قناری و بلبل که مظهر لطافت هستند با صدای زیبای خود حتی انسانها را به وجد می‌آورند. شیر با غرش عظمت قدرت خود را می‌فهماند و…
ای بسا انسانها نیز به دلایل ارتباط کلامی موثر می‌توانستند در همنوعان خود نفوذ بیشتری پیدا کنند به عنوان مثال داود نبی(ع) از صوت خوش برخوردار بوده است. و چوپان‌ها با نواختن نی و ساز یک ارتباط روحی ماورایی داشتند.
خداوند متعال با فرارسیدن روز یوم الحساب با دو نفع صور(صدای مهیب) انسانها را به بررسی اعمال دعوت می‌کند.
در برخی از روایات آمده است که حضرت آدم نبی(ع) بانوای خوش دربارگه حق به راز و نیاز می‌پرداخت و اما شیطان بدلیل رانده شدن از بهشت ناله غمناک به آسمان بلند کرد. (الغنانوح ابلیس علی الجنه) در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است در بهشت درختی است که به امر خدا و با وزیدن باد، از آن درخت چنان صدای خوش سر داده می‌شود که هرگز کسی صدای به آن زیبایی نشنیده است. و این صدای خوش به گوش کسی می‌رسد که دنیا، گوش خود را از شنیدن صدای غنا (شیطانی) دور نگه داشته باشد چنین شخص در بهشت از سماع آن (موسیقی روبخش) بهره می‌برد.
اظهار نظر درباره موسیقی کاری دشوار است آنگونه که اشاره شد بدلیل گستره موسیقی و تعمیم آن به همه اصوات و کلام انسانی و صدای سازها….. با پذیرفتن این عبارات که …..
«آنگاه که کلام پایان یافت موسیقی آغاز شد» و از طرفی دیگر«غنا نوحه سرایی ابلیس است» کار قدری مشکل می‌شود.
بنابراین در این مقاله به بررسی نظریه حلیت موسیقی و غنا و فروعات و احکام آن می پردازیم.
واژه های کلیدی: موسیقی، غنا، حلیت موسیقی و غنا،فقها، احکام،
فهرست مطالب
چکیده ۵
مقدمه ۷
مبحث اول: دلایل حلیت موسیقی و غناء ۱۳
گفتار اول:نظرات فقهای پیشین و فقهای معاصر در حلیت موسیقی و غناء ۱۳
اقوال فقهای متقدمین ۱۳
گفتار دوم: دلایل و مستندات حلیت موسیقی ۱۹
بند سوم: جواز غناء در اعیاد و ایام فرح ۲۲
بند چهارم: جواز غناء در عروسیها ۲۳
بند پنجم: صوت زیبا در قرائت قرآن ۲۴
بند ششم: روایاتی که دلالت بر جواز «حداء» دارند ۲۵
مبحث دوم: مستثنیات غناء آوازهای که فقهاء آن را مجاز دانسته‌اند ۲۸
گفتار اول: غناء در مرثیه خوانیها ۲۸
گفتار دوم: غناء در قرائت قرآن ۲۹
گفتار سوم: غناء در عید فطر و عید قربان و هنگام شادی ۳۰
گفتار چهارم: حداء ۳۱
گفتار پنجم: غناء در عروسیها- هلهله و هوراء ۳۱
مبحث سوم:احکام و فروعات ۳۴
گفتار اول:طرح چند سوال فقهی ۳۴
بنداول:آیا آلات موسیقی بطور کلی حرام می‌باشد؟ ۳۴
بند دوم: آیا تغییرات فیزیکی و هندسی در آلات موسیقی مانع از حکم حرمت می‌شود؟ ۳۴
بند سوم:آیا استفاده از آلات موسیقی در تمامی زمینه ها ممنوع است؟ ۳۵
بند چهارم: آیا گوش فرا دادن به موسیقی سازی لهوی چه حکمی دارد؟ ۳۶
بندپنجم: آیا حکم موسیقی مشکوک چیست؟ ۳۷
بند ششم: ملاک تمیز موسیقی حلال از حرام چیست؟ ۳۷
بند هفتم: راه تشخیص موسیقی مطرب و لهوی از غیر آن چیست؟ ۳۸
بند هشتم:تشخیص مطرب ۳۸
گفتار دوم: موسیقی و غناء از نظر مراجع تقلید و پاسخ آیات عظام ۳۹
گفتار سوم: گزیده استفتائات حضرت امام خمینی درباره موسیقی ۴۰
نتیجه‌گیری ۴۲
فهرست منابع و ماخذ ۴۴
منابع
۱- قرآن کریم
۲- حرعاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، چاپ دوم، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق.
۳- نجفی، محمدحسن،جواهرالکلام، چاپ نهم،تحقیق علی آخوندی، تهران،دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۸ ش.
۴- انصاری، مرتضی، المکاسب المحرمه، قم، الموتمر العالمی ….، ۱۴۱۵ ق.
۵- خمینی، روح الله، مکاسب محرمه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۷۳ هـ.
۶- خمینی، روح الله، توضیح المسائل، انتشارات وزارت ارشاد، اسلامی، تهران، ۱۳۶۶٫
۷- سبزواری، محمدباقر، رساله الغناء نسخه خطی، مدرسه شهید مطهری، بی‌تا.
۸- سبزواری، محمدباقر، کفایه الاحکام، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱٫
۹- خامنه‌ای، سیدعلی، اجوبه الاستفتائات، انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۹٫
۱۰- کرکی، علی بن الحسن، جامع المقاصد شرح القواعد، احیاء التراث الاسلامیه، بی‌تا.
۱۱- طوسی، محمدبن حسن، الاتبصار، سیدحسن خراسان ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، بی‌تا.
۱۲- طوسی، محمدبن حسن، الخلاف، دارالکتب الاسلامیه. بی تا.
۱۳- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، موسسه آل‌البیت(ع) قم، بی‌تا.
۱۴- فیض کاشانی، ملامحسن، الوافی، اصفهان، مکتبه الاسلام امیرالمومنین، ۱۳۷۱ ش.
۱۵- جوهری، اسمعیل بن حماد، صحاح اللغه، بی‌تا
مقدمه
موسیقی یک هنر است و از وقتی که انسان در جهان هستی پیدا شد هنر هم پا به عرصه وجود نهاد.
هیچگاه هنر از انسان و انسان از هنر جدا نبوده است . شاید نخستین باری که انسان می خواست روی حرفش تاکید کند، صدایش را بالا برد و چون دید بالا بردن صدا و اوج دادن به آن، تاثیر بیشتری در شنونده دارد به اهمیت آن پی برد، اینجا بود که به هنر پناه برده‌اند. شعر سرودند، نقاشی می‌کشیدند و خط می‌نوشتند. پس موسیقی پیش از اسلام بوده است و در این راستای زمان توسط هنرمندان مطابق شرایط زمان کیفیتهای گوناگونی پیدا کرده است.
تا به حال تعریف‌های زیادی در مقام موسیقی شده است که چیست یا چگونه است یا چرا آنقدر بر روح ما مسلط و دارای جذبه است جوابهای مختلفی به این سئوال داده شد، عده‌ای از منظر علم نگاهی به آن می‌اندازند و سعی می‌کنند بسیار دقیق و علمی پاسخی ارائه دهند. جوابی مثل موسیقی چیزی نیست به جز توالی یک سری امواج صوتی و اغلب مردم با آن جواب علمی در رابطه با موسیقی موافق نیستند اکثریت می‌دانند که دنیای موسیقی فقط محدود به دنیای انسانها نیست.
بسیاری از حیوانات مثل پرندگان در روابط خود برای برقراری ارتباط با یکدیگر اصواتی موسیقیایی تولید می کنند اما در دنیای انسانها موسیقی به این منظور خاص تولید نمی‌شود اساساً چیزی است که از درون انسانها بر می خیزد و چون چهره درون هر انسانی با دیگری متفاوت است و از آنجایی که فکر انسان بازتابی از درونش است پس همیشه جوابهای موافق و مخالف و متفاوت درباره موسیقی وجود دارد. موسیقی جدا از زندگی و نیازهای روزمره انسان نیست.
واقعیت این است که بگوییم چه چیزی موسیقی نیست همه موسیقی‌ها قدرت ایجاد تاثیر و اعمال نفوذ براحساسات افراد را دارند هر چند به گونه‌ای متفاوت و این خاصیت موسیقی است.
می‌گویند، همه هنرها می‌خواهند به موسیقی برسند موسیقی هنر بیان احساسات به وسیله صداهاست که در قالب حنجره انسان یا آلتی خاص از انسان بروز و ظهور پیدا می‌کند.
در اینجا نمونه‌هایی مختصر از تعاریف ارزشمند به لسان بزرگان را از موسیقی بیان می‌کنیم.
الف) لاوینیاک موسیقیدان فرانسوی معتقد است:
موسیقی برای موسیقی دان هنر برای شاعر زبان و برای دانشمند و ریاضی دان علم است پس هر کس از دیدگاهی خاص به موسیقی نگاه می‌کند حال آنکه منتقد و محقق باید همه وجوه را در نظر بگیرد.[۱]
ب) بتهون، موسیقیدان نامی و شهیراروپا چنین می‌گوید
موسیقی مظهری است عالی تر از عمل و هر فلسفه‌ای، احساس و درک لذت از موسیقی بستگی تام با میزان ادراک و استنباط شنونده دارد.[۱]
ج) افلاطون: افلاطون فیلسوف و دانشمند بی‌بدیل در این خصوص تعریفی بیان داشته که منصفانه باید اذعان کرد که از هر تعریفی عمیق تر و لطیف تر است.
او معتقد است: موسیقی یک ناموس اخلاقی است که روح به جهانیان و بال به تفکر و جهش به تصور و زیباش به غم و شادی و حیات به همه چیز می‌بخشد، جوهر نظمی است که خود برقرار می‌کند و تعالی آن بسوی هر چیزی است که نیک و درست و زیباست بنابراین با اینکه نامرئی است شکلی است خیره کننده، هوس انگیز و جاودان[۲]
د) ارسطو: موسیقی را یکی از شعب ریاضی دانسته و فیلسوفان اسلامی نیز این قول را پذیرفته اند ولی از آنجا که همه قواعد موسیقی مانند ریاضی مسلم و غیر قابل تغییر نیست بلکه ذوق و قریحه سازنده و نوازنده هم در آن دخالت دارد آنرا هنر نیز محسوب داشته‌اند.
مبحث اول: دلایل حلیت موسیقی و غناء
گفتار اول:نظرات فقهای پیشین و فقهای معاصر در حلیت موسیقی و غناء
اقوال فقهای متقدمین
۱- نظر فیض کاشانی: مرحوم فیض کاشانی در خصوص مسأله غنا و موسیقی می فرماید: اصل این پدیده حرام نیست، مگر آنکه حرامی از خارج بدان ضمیمه گردد. در کتاب شریف «وافی» بعد از نقل روایات می فرماید:
«از جمیع اخباری که در این مورد وارد گردیده بدست می آید که حرام بودن غناء اختصاص به آنچه که متعلق به آنست می باشد (نه خود غنا)
همچون گرفتن اجرت و دستمزد یا آموزش و گوش فرا دادن به آن یا خرید و فروش کنیز خواننده که همه اینها در عصر خلفای اموی و عباسی چنین متعارف بوده که زنهای نامحرم در مجالس مردان با اشعار و سخنانی زشت و باطل، و همراه با سازهائی نظیر عودها و نی ها و امثال اینها آوازه خوانی می کردند.
آری! حرمت غناء اختصاص به اینها دارد نه غیر اینها چنانچه قول امام (ع) هم در جواب [آن مرد که عرضه داشت من کنیز خواننده ای را می خرم تا با خوانندگیش مرا سرگرم سازد، به نظر شما چطور است؟ حضرت فرمود:عیبی ندارد، زیرا مردهای نامحرم که بر او وارد نمی شوند]
«اشعار به این بیان ما دارد»[۱]
مرحوم فیض کاسانی پس از ذکر عبارت «استبصار» می فرماید:
«بنابراین شنیدن غناءیی که متضمن اشعاری است که: بهشت و دوزخ را بیاد انسان میاندازد و یا به سوی آخرت تشویق می کند و یا توصیف کننده نعمات پروردگار جبارند و یا متذکر عبادات و ترغیب کننده در خیرات و زهد در فانیات و امثال اینها عیبی ندارد، کما اینکه آنچه در حدیث (من لا یحضره الفقیه) آمده اشاره به این مطلب دارد.
آنجا که امام (ع) فرمود [بهشت را به یاد تو می اندازد].
[۱] . همان
[۲] . بهروزی، شاپور، چهره‌های موسیقی ایران، ناشر، کتاب سرا، ج ۱، ص ۶۳ و
[۱] . کاشانی، ملامحسن،وافی، ج ۳، ص۳۵
[۱] . لاوینیاک، آلبر، دائره المعارف موسیقی، (آلبرلاوینیاک Albert-laviynac به سال ۱۸۳۶-۱۹۱۶ موسیقی نویس فرانسوی در کنسرواتور پاریس تحصیل کرده و در سال ۱۹۰۲ اقدام به انتشار نمود)
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
ارسال نظر