عنوان

مقاله علم دینی

تعداد صفحات: ۶۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از بررسی پژوهش های تجربی و دستاورد های علمی در بستر تاریخ علم آشکار می شود که مفاهیم علمی صرفاً برگرفته از طبیعت نیستند و مفاهیم نظری و مبادی مابعدالطبیعی در نظریه های علمی کاملاً نفوذ دارند. اهداف علمی پژوهشگران و نگرش کلی جهان بینی آنان در نحوه شکل گیری علم تأثیر می گذارد؛ زیرا اهداف علمی دانشمندان، نوع پرسش های نظری آنان را تحت تأثیر قرار می دهد و با توجه به جهان بینی و فضای ذهنی رایج در روزگار خود و با تحت تأثیر قرار دادن پارادایم ها، گونه های خاصی از پاسخ ها را شایسته فحص و بحث می دانند و این تأثیر گذاری نه تنها در مقام گردآوری علم بلکه در مقام داوری و آزمون پذیری نیز ظاهر می شود. (سلیمانی، ۱۳۸۹، ص. ۲۲۹ ).

وقتی سخن از معنا و امکان علم دینی به میان می آید، اولین مطلب این است که مقصود از علم در تعبیر «علم دینی» چیست. وقتی نگاهی به تاریخ تحولاتی که پیرامون مفهوم «علم» رخ داده، می افکنیم، با طیفی از آراء و اندیشه ها و کاربردهای مختلف این واژه مواجه می شویم، به طوری که گاه تنوع کاربرد این واژه به حدی است که گویا این واژه صرفاً یک مشترک لفظی است. (سوزنچی، ۱۳۸۹، ص. ۱۵ ).

درباره علم دینی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند علم دینی صرفًا از راه وحی انبیا و یا نقل دینی به دست می آید. این گروه هر معرفتی را که از راه عقل، تجربه و یا شهود های بشری به دست آید و مربوط به غیر از انبیاء باشد معرفت و یا علم غیر دینی می دانند. برخی از افرادی که در این گروه قرار می گیرند برای عقل هیچ نقشی در فهم و دریافت و یا بسط علم دینی قائل نیستند و برخی دیگر، عقل بشری را تا هنگامی که به فهم آنچه از راه نقل رسیده و یا به استنباط از داده های نقلی بپردازد، در علم دینی دخیل می دانند، اما درک مستقل عقل و به بیانی دیگر مستقلات عقلی را نمی پذیرند. (پارسانیا، ۱۳۸۸، صص. ۲۳-۲۲ ).

البته لازم به ذکر است که اعتقاد افراد نسبت به اینکه منظورشان از علم چیست با توجه به رویکردشان باید مورد بررسی قرار گیرد، بعضی از متفکرین تنها علوم تجربی را علم می دانند و برخی علوم انسانی را علم می دانند اما ما در این پژوهش هر علمی چه تجربی و انسانی را که بتوان علم دینی به آن اطلاق کرد را مورد نظر قرار می دهیم چه اینکه شاید بتوان برخی علوم تجربی که در غرب رشد یافته را علم دینی تلقی کرد و شاید علومی که به عنوان علم دینی مطرح شده باشند، اما علم دینی نبوده و فقط به آنها به علت مطرح شدن توسط علمای دین یا هر فرد دیگری که خود فیلسوف دینی و هر اطلاق دیگری داشته ابراز کرده علم دینی محسوب کرده اند، اما منظور علم در علم دینی علومی است که بتوان از آنها دینی بودن را به آسانی دریافت کرد نه به این مضمون که بر اساس آیات و روایات آورده شده یا آنها را بر مبنای منطبق کردن با دین، دینی لحاظ کنیم، بلکه به این جهت که با مبانی دینی مورد وفاق قرار گرفته باشد.

امروزه ایده تولید علم دینی در جهان اسلام ایده ای کاملاً شناخته شده است. این ایده پس ازپیروزی انقلاب اسلامی ایران و به خصوص در سالهای اخیر در ایران مورد بحث و گفتگوهای بسیار قرار گرفته است. در این مدت تلقی های مختلفی درباره چیستی علم دینی توسط موافقین این ایده مطرح شده است .علم دینی علمی است که مبتنی بر فلسفه علم الهی شکل گیرد، فلسفه علمی که خود مبتنی بر فلسفه مطلق الهی است. (موحد ابطحی ،۱۳۹۱، ص. ۴۲ ).

واژه های کلیدی: علم دینی، رویکردهای علم دینی، نظریه های علم دینی، پساساختارگرایی، اصول پساساختارگرایی

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۷
فصل اول:مفهوم علم دینی ۹
تعاریف مختلف علم و دین ۱۳
تعاریف علم ۱۳
تعاریف دین ۱۵
علم دینی ۱۷
۱-رویکردها در باب امکان علم دینی ۱۹
۲- مؤلفه های علم در فرهنگ دینی ۲۰
۳- محورهای اساسی علم دینی ۲۲
۴- معیار صحت علم دینی ۲۲
نظریه های علم دینی ۲۵
مفهوم پساساختارگرایی ۲۷
فصل دوم:امکان علم دینی از دیدگاه پساساختارگرایان ۳۰
فیلسوفان پساساختارگرا ۳۲
۱-ژیل دلوز ۳۲
۲ – میشل فوکو ۳۵
۳ – ژان فرانسوا لیوتار ۳۶
۴ – ژاک دریدا ۴۱
پساساختارگرایی و روش ۴۴
اصول پساساختارگرایی ۴۵
۱ – نفی فرا روایت ها ۴۵
۲ – نام گرایی ۴۸
۳ – بازی های زبانی ۵۰
۴ – کثرت گرایی ۵۲
۵- ساختارشکنی ۵۶
نتیجه گیری ۵۸
فهرست منابع ۶۰

منابع

سوزنچی، حسین (۱۳۸۹). معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی، تهران : پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

سوزنچی، حسین (۱۳۸۹). علم دینی از منظر آیت الله جوادی آملی. فصلنامه اسراء، ۲(۴)، ۶۳-۸۸ .

موحدابطحی، سید محمد تقی (۱۳۹۱). بررسی دلایل مخالفت با علم دینی. مجله راهبرد فرهنگ، (۲۰)، ۴۱-۶۶ .

نادری، رسول، و خدابخشیان، حمید (۱۳۸۵). امکان و چگونگی علم دینی. مجله ذهن، (۲۶)، ۳-۳۶ .

لطیف پور، یدالله، و عروتی موفق، اکبر (۱۳۸۹). بررسی امکان تحقق علم دینی. مجموعه مقالات همایش تولید علم و جنبش نرم افزاری در حوزه معارف اسلامی، (۱)، ۱۳۷-۱۵۰ .

پارسانیا، حمید (۱۳۸۷). بازسازی علم مدرن و بازخوانی علم دینی. مجله راهبرد فرهنگ، (۳)، ۱۷-۳۱ .

پارسانیا، حمید (۱۳۸۸). علم دینی از منظر حکمت اسلامی. مجله راهبرد فرهنگ، (۶)، ۱۹-۳۰٫

هولاپ، رابرت و هابرماس، یورگن (۱۳۷۸). ترجمه: بشیریه، حسین. نقد رد حوزه عمومی، تهران، نشر نی.

استیور، دان، مترجم : ساجدی، ابوالفضل (۱۳۸۳). ساختارگرایی و پساساختارگرایی. فصلنامه حوزه و دانشگاه، ۱۰(۳۹)، ۱۵۴-۱۸۵٫

فکری، مسعود (۱۳۹۲). بازشناسی و امکان سنجی علم دینی بر مبنای نظریه علم مقدس سنت گرایان. پژوهشنامه فلسفه دین، (۲۱)، ۲۵-۴۶ .

گلشنی، مهدی (۱۳۸۵). از علم سکولار تا علم دینی. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

سلیمانی، فاطمه (۱۳۸۹). علم دینی از امکان تا تحقق. فصلنامه پژوهش های فلسفه کلامی، (۴۵)، ۲۲۷-۲۵۰٫

جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۵). دین شناسی. قم، مرکز نشر اسراء چاپ چهارم

جوادی آملی، عبداالله (۱۳۸۶). انتظار بشر از دین. قم مرکز نشر اسراء چاپ چهارم

جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم، مرکز نشر اسراء چاپ دوم

مقدمه

پساساختارگرایی، به مثابه یک جنبش فکری، پس از برگزاری همایش بین المللی سال ۱۹۶۶ در دانشگاه جانز هاپکینز درباره زبان های نقادانه و علوم انسانی، پدید آمد. شاید تأثیرگذارترین جستار ارائه شده در این گردهمایی، ساختار، نشانه و بازی در گفتمان علوم انسانی اثر دریدا بود. البته، بی تردید، آثار دیگر دریدا، از جمله نوشتار و تمایز، گفتار و پدیده و در باب گراماتولوژی وی، تاثیر ژرفی بر شکل گیری جنبش پساساختارگرایی داشتند. (سجادی، دشتی ،۱۳۸۷، ص.۸۱ ).

پساساختارگرایی اندیشه ای است که اولین بار با نقد های افرادی چون دریدا، فوکو و دلوز بر تفکر مدرنیته و ساختارگرایی پا به عرصه وجود گذاشت. فرض اصلی در این تفکر این است که عصر فلسفه به پایان رسیده و دچار گونه ای دگر دیسی شده است، از این نظر دیگر نمی توان از مبانی ثابت، قطعی و لایتغیر نام برد. با نفی متافیزیک، اصل باز نمایی واقعیت نیز دچار بحران می شود، یعنی تصور وجود واقعیت بیرونی و شناخت پذیر متزلزل می شود که می توان آن را کشف کرد و به حقیقت آن دست یافت. (همان، ص. ۸۲ ).

در اوایل دهه شصت، نهضت فکری ساختاگرایی در آگاهی مردم فرانسه به گونه ای پدیدار شد که از جهتی، به دلیل شهرت فرهنگی اش، یادآور جنبش وجود گرایی دهه چهل و در عین حال، ازجهاتی دیگر، یعنی در داشتن موضعی خصمانه در برابر موضوع فردی و تاریخ، در تقابل کامل با وجودگرایی بود. در اواخر دهه شصت کسانی که ساختارگرا شناخته شده بودند، بسیاری از اصول اساسی ساختارگرایی را به چالش کشیدند و یک نهضت پساساختارگرایانه را آغاز گردند. نهضت ساختاگرایی در ایالت متحده آمریکا در دهه هفتاد، تأثیر بسیاری بر فهم کتاب مقدس برجای نهاد که به دنبال آن، دل مشغولی به پساساختارگرایی در دهه های هشتاد و نود به وجود آمد. (استیور، ساجدی، ۱۳۸۳، ص. ۱۵۴ ).

ساختارگرایان در مواجهه با تقریباً همه پدیده های اجتماعی (مد، تبلیغات، هنرها، اساطیر وفرهنگها) واکنش یکسانی بروز می دهند. نحوه عمل این روش تا حدود زیادی قابل پیش بینی است و دریدا انتقادهای خود به ساختارگرایی را از همین نقطه شروع می کند. وی می گوید شعور ساختاری خود را به این راضی می کند که انعکاسی از امر تحقق یافته، امر شکل گرفته، امر ساختار یافته است؛ به بیان دیگر، شعور ساختاری به جای اینکه تأویل کند یا خلق کند، دسته بندی می کند(منعکس می کند.) کار دریدا بخشی از جنبش روشنفکری وسیعی است که رشته های مختلف را در برمی گیرد و پساساختارگرایی نام گرفته است و واکنشی است به ساختارهای نهادی شده و صلاحیت متدوال به طورکلی. (محمدی،۱۳۸۰، ص. ۱۲۷ ).

پساساختارگرایی به مجموعه از افکار روشنفکرانه فیلسوفان اروپای غربی و جامعه شناسانی گفته می شود که با گرایش فرانسوی، مطلب نوشته اند. تعریف دقیق این حرکت و تلخیص آن کار دشواری است ولی به شکل عمومی می توان گفت که افکار این دانشمندان، توسعه و پاسخ به ساختاگرایی بوده است و به همین دلیل پیشوند«پسا» را به آن اضافه کرده اند. پساساختارگرایی و پسامدرنیسم بعضاً به جای یکدیگر به کار می روند. پساساختارگرایی همچنین رابطه نزدیکی با واسازی دارد. (دانشنامه ویکی پدیا)

   فصل اول:مفهوم علم دینی

از بررسی پژوهش های تجربی و دستاورد های علمی در بستر تاریخ علم آشکار می شود که مفاهیم علمی صرفاً برگرفته از طبیعت نیستند و مفاهیم نظری و مبادی مابعدالطبیعی در نظریه های علمی کاملاً نفوذ دارند. اهداف علمی پژوهشگران و نگرش کلی جهان بینی آنان در نحوه شکل گیری علم تأثیر می گذارد؛ زیرا اهداف علمی دانشمندان، نوع پرسش های نظری آنان را تحت تأثیر قرار می دهد و با توجه به جهان بینی و فضای ذهنی رایج در روزگار خود و با تحت تأثیر قرار دادن پارادایم ها، گونه های خاصی از پاسخ ها را شایسته فحص و بحث می دانند و این تأثیر گذاری نه تنها در مقام گردآوری علم بلکه در مقام داوری و آزمون پذیری نیز ظاهر می شود. (سلیمانی، ۱۳۸۹، ص. ۲۲۹ ).

وقتی سخن از معنا و امکان علم دینی به میان می آید، اولین مطلب این است که مقصود از علم در تعبیر «علم دینی» چیست. وقتی نگاهی به تاریخ تحولاتی که پیرامون مفهوم «علم» رخ داده، می افکنیم، با طیفی از آراء و اندیشه ها و کاربردهای مختلف این واژه مواجه می شویم، به طوری که گاه تنوع کاربرد این واژه به حدی است که گویا این واژه صرفاً یک مشترک لفظی است. (سوزنچی، ۱۳۸۹، ص. ۱۵ ).

درباره علم دینی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند علم دینی صرفًا از راه وحی انبیا و یا نقل دینی به دست می آید. این گروه هر معرفتی را که از راه عقل، تجربه و یا شهود های بشری به دست آید و مربوط به غیر از انبیاء باشد معرفت و یا علم غیر دینی می دانند. برخی از افرادی که در این گروه قرار می گیرند برای عقل هیچ نقشی در فهم و دریافت و یا بسط علم دینی قائل نیستند و برخی دیگر، عقل بشری را تا هنگامی که به فهم آنچه از راه نقل رسیده و یا به استنباط از داده های نقلی بپردازد، در علم دینی دخیل می دانند، اما درک مستقل عقل و به بیانی دیگر مستقلات عقلی را نمی پذیرند. (پارسانیا، ۱۳۸۸، صص. ۲۳-۲۲ ).

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .