عنوان

مقاله قرعه در فقه و حقوق موضوعه ایران

تعداد صفحات: ۳۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

قرعه از آنجایی که به عنوان قاعده ای فقهی نزد فقهای شیعه و اهل سنت مورد پذیرش واقع شده است در فقه نیز کاربرد بسیار زیادی دارد.اما در حقوق موضوعه ایران مورد قرعه کمتر به چشم می خورد به طوری که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران فقط یک مورد،در قانون مدنی دو مورد ،در قانون آیین دادرسی مدنی چهار مورد و در قانون مجازات اسلامی تنها یک مورد از قرعه به چشم می خورد، هر چنددر قانون آیین دادرسی در امور کیفری ،موردی از قرعه وجود ندارد و در این مقاله به بررسی جایگاه قرعه در فقه و حقوق موضوعه ایران می باشد که شامل دو بخش است به جایگاه قرعه در مباحث فقهی (مبحث اول ) و به جایگاه قرعه در حقوق موضوعه ایران (مبحث دوم ) خواهیم پرداخت .

واژگان کلیدی:قرعه، مباحث فقهی، حقوق موضوعه ایران

فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۵
قرعه sort 9
قرعه ۹
مبحث اول : جایگاه قرعه در مباحث فقهی : ۹
گفتار اول : قرعه در مذاهب چهار گانه اهل سنت: ۱۱
قرعه در فقه اهل سنت ۱۱
بعضی از موارد قرعه در فقه اهل سنت: ۱۴
گفتار دوم : قرعه در ارث خنثای مشکل : ۱۵
گفتار سوم : قرعه در فقه جزایی : ۱۸
مبحث دوم : قرعه در حقوق موضوعه ی ایران : ۱۸
گفتار اول: جایگاه قرعه در قانون مدنی : ۱۹
گفتار دوم : جایگاه قرعه در قانون آیین دادرسی مدنی : ۲۳
گفتار سوم : جایگاه قرعه در قانون مجازات اسلامی و قانون اساسی : ۲۶
قرعه در قانون مجازات اسلامی : ۲۶
قرعه در قانون اساسی : ۳۲
الف – مدت مأموریت اعضاء ۳۲
ب – پایان یافتن پیش از موعد عضویت اعضاء ۳۳
نتیجه گیری : ۳۵
فهرست منابع و مآخذ : ۳۷

منابع  :

قرآن کریم

طباطبائی الحکیم ، سید محسن ، حقایق الاصول ، چاپ دوم ، قم ، نشر مکتبه البصیره ، بی تا .

مصطفوی ، سید محمد کاظم ، مأه قاعده الفقهیه ، چاپ چهارم ، قم ، نشر دفتر تبلیغات اسلامی ، ۱۴۲۱ ه . ق .

نراقی ، مولی احمد بن مهدی ، عواید الأیام ، چاپ اول ، قم ، نشر دفتر تبلیغات اسلامی ، ۱۴۱۷ ه . ق .

بندریگی ، محمد ، منجد الطلاب ، چاپ چهارم ، تهران ، نشر انتشارات اسلامی ، ۱۳۶۲ .

حکیم ، سید محمد تقی ، القرعه و الإجتهاد و التقلید ( الاصول العامه ) ، چاپ دوم ، نشر مجمع جهانی اهل بیت (ع) ، قم ، ۱۴۱۸ ه . ق .

طریحی ، فخرالدین ، مجمع البحرین ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، ۱۳۶۷ ه . ش .

ابن منظور، محمد بن مکرم ، لسان العرب ، چاپ اول ، بیروت ،دار احیاء التراث العربی ،۱۴۰۸ ه . ق .، ۱۹۸۸ م .

زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف ،جلد ۲، چاپ مصر، ۱۳۸۵ه.ق

صدر ، شهید سید محمد ، ماوراء الفقه ، چاپ اول ، ج ۸ ، نثر دار الأضواء للطباعه و النشر و التوزیع ، بیروت ، ۱۴۱۷ ه . ق .

انصاری ، مرتضی ، المکاسب ، چاپ دوم ، نشر مطبعه الإطلاعات ، تبریز ، ۱۳۷۵٫

کریمی قمی ، حسین ، قاعده القرعه ، چاپ اول ، نشر چاپ اعتماد ، قم ،

قمی ، شیخ عباس ، سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار ، چاپ دوم ، نشر دارالمرتضی ، بیروت ، بی تا .

قمی ، بابویه ( شیخ صدوق ) ، خصال ، ترجمه محمد باقر کمره ای ، چاپ هفتم ، نشر انتشارات کتابفروشی اسلامیه ، تهران ،۱۳۷۶٫

مقدمه

در باب قرعه تعاریف بسیار زیادی وجود دارد. بدین معنا که قرعه هم دارای تعاریف فقهی است و هم دارای تعاریف حقوقی . در تعریف فقهی به تعاریف زیر اشاره می کنیم:

به استهامی که با آن نصیب هر کس معلوم و تعیین می شود،قرعه می گویند.

قرعه عمل معهود و متعارفی است که موجب تمیز حقوق و کشف از واقع یا یقین یکی از امور می شود^۱ .

قرعه واژه ای عربی است حاصل مصدراز ریشه قرع به ضم قاف وبه معنای سهم-نصیب-قسمت-انتخاب کردن-برگزیدن-برگزیده شیء-بهره-وآنچه به فال زنند آمده است.^۲

گاهی این واژه را در معنای وسیله ای به کار می برند که قرعه کشی با آن انجام می شود.^۳

قراع به معنای اقتراع نیز به کار رفته است که علاوه بر معنای مصدری که همان قرعه کشیدن می باشد در معنای اسم مصدری (قریع) هم استعمال گردیده است که به معنای بهترین مال می باشد.^۴ .

قرعه بر گرفته از عبارت القرعه ماخوذه من قارعه القلوب است که قارعه القلوب به معنای ((ما یخوفها)) یعنی آنچه که قلبها را می ترساند قلب کسانی که برای آنها قرعه انداخته می شود زیرا طرفین در ترس و اضطراب به سر می برند تا نتیجه قرعه معلوم شود در خوف و شدت است که آیا قرعه به نام آنها در می آید یا نه؟^۵

انتقال این کلمه از زبان تازی به فارسی –تغییری را به خود ندیده و شکل و مفهوم خود را همچنان حفظ کرده است^۶ .

فقها قرعه را عملی متعارف و معهود دانسته که در عرف متشرعه دارای معنای خاص است.^۷

در نتیجه حقیقت شرعیه ای در این زمینه وجود ندارد و معنای اصطلاحی که از معنای لغوی آن نیز دور نمانده است و تدبیری است که در هنگام شبهه وابهام برای تعیین مطلوب به کار می رود-بلکه هرچند دانشمندان این رشته –آن را دلیلی برای اثبات هر امر مشکل قرار داده اند-البته با این شرط که نتوان واقعیت را از راه دیگری به دست آورد.^۸

در ادامه به تعریف قرعه از زبان حقوقدانان می پردازیم مشاهده خواهیم کرد که حقوقدانان نیز به مانند فقها تعاریف بسیاری از قرعه در علم حقوق ارائه داده اند:

تمایز حقوق از طریق به کار بردن قرعه را گویند.

در اصطلاح حقوق و در عرف عام معنای قرعه روشن است و عبارت است از روشی که برای رفع تردید وتحیر و امکان تصمیم در جائی که ترجیحی در بین نباشد به کار برده می شود .قرعه شکل و صورت خاصی ندارد بلکه به صور گوناگون انجام گرفته و می گیرد. قرعه در اصطلاح حقوق نیز به معنای قرعه کشیدن آمده است واز آن در موارد انتخاب کارشناس یا هیئت کارشناسان از بین کارشناسان موجود و نیز تعیین مسئول پرداخت  دیه در قتل های وارد در شبه محصوره استعمال می شود^۴

قرعه sort

در لغت بیم ترس و نگرانی است. شرکت کننده در قرعه نگران اصابت و عدم اصابت قرعه است. قرعه نام اشیایی (کاغذی چوبی و غیره ) است با علامات که از آنها برای فصل خصومت یا تمییز حق و ناحق بهره گیرند در حدود عرف ها و آداب. قرعه از فروض قانونی است و تا دلیل باشد نوبت به قرعه زدن نمی رسد.^۱

قرعه

فراهم نمودن تیرها و مانند آن (کاغذهای حاوی اسامی ) بین اطراف مشتبه جهت تشخیص حق در میان موارد مشکوک است. مشروعیت این قاعده به نحو موجبه جزییه تقریبا محل اتفاق مسلمین است و فقهای شیعه اخذ به آن را در موارد خاصی که روایات صادر از اهل بیت (ع) معین نموده اند جایز می دانند.^۲

مبحث اول : جایگاه قرعه در مباحث فقهی :

در تاریخ، قرعه زیاد اتفاق افتاده است .اما این که اولین قرعه ای که زده شده است معلوم نیست که چه موقع ودر مورد چه کسی بوده است،و فقط از روایات می توان استفاده کرد.اولین قرعه ای که در تاریخ زده شده قرعه در مورد کفالت حضرت مریم (س) بوده است. چنانچه از حضرت امام محمد باقر (ع) روایت شده که فرموده اند : «اول من سوهم علیه مریم بنت عمران (ع)» . مورد دیگر قرعه زدن در مورد حضرت یونس (ع) است که او را بعد از انجام قرعه به داخل دریا انداختند . قرعه حضرت یوسف (ع) : یکی از مواردی که در امت های سابق وجود داشته است در مورد حضرت یوسف پیامبر (ع) است که در زمان وزارتش ، بعد از آمدن برادرانش نزد اوست که برای گرو گذاشتن یکی از اشیاء تا اینکه بروند و پدرشان را بیاورند ، آن حضرت قرعه انداخت و قرعه به نام «شمعون» افتاد و او نزد یوسف (ع) ماند .^۱

________________________________________________________________

۱- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، دایره المعارف علوم اسلامی ، ج۲ ، ص۹۶۶

۲- بندریگی ، محمد ، منجد الطلاب ، چاپ چهارم ، تهران ، نشر انتشارات اسلامی ، ۱۳۶۲ ، ذیل واژه قرعه

۳- طباطبائی الحکیم ، سید محسن ، حقایق الاصول ، چاپ دوم ، قم ، نشر مکتبه البصیره ، بی تا  ، ص۵۳۷

۴- ابن منظور، لسان العرب، جلد۱۱، ص۱۲۲

۵- طریحی ، فخرالدین ، مجمع البحرین ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، ۱۳۶۷ ه . ش ، ج۴، ص۳۷۷

۶- معین ، محمد ، فرهنگ فارسی ، ج ۲ ، چاپ هشتم ، تهران ، نشر انتشارات امیر کبیر ، ۱۳۷۱، ص۲۶۵۸

۷- نراقی ، مولی احمد بن مهدی ، عواید الأیام ، چاپ اول ، قم ، نشر دفتر تبلیغات اسلامی ، ۱۴۱۷ ه . ق ، ص۲۳۲

۸- مشکینی ، میرزاعلی ، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها ، چاپ ششم ، نشر الهادی ، قم ، ۱۴۱۶ ه . ق ، ذیل اصطلاح قرعه

مراد از قرعه در اینجا عمل به قرعه برای تعیین مطلوب در امور مشتبه شرعی است و قرعه در زمانی به آن عمل می شود که موردی مشتبه شود و راهی برای توسل به کشف آن نباشد.^۱

قرعه را به انداختن تیر غیر تیر در اطراف مشتبه برای استخراج حق از بین آنها معنا کرده اند(( وهی احاله السهام او غیرها بین اطراف مشتبه لاستخراج الحق من بینها^۲ .

قرعه را طریقی برای مشخص شدن آنچه واقعا یا در حدود علم ما مشخص نیست می باشد^۳ .

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .