عنوان

مقاله ویژگی ها و ارکان شرط فاسخ

تعداد صفحات: ۴۰

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

 از مهمترین و رایج ترین عهد و پیمان های منعقده بین انسانها از ابتدا تا کنون عقد و شرط می باشد. شرط نیز همانند عقد بسیار متنوع بوده و به صورت های مختلف واقع می شود. اشخاص حقیقی و حقوقی معمولاً در قراردادها و معاملات خود با شرط سر و کار دارند. شرط در روابط داخلی و بین المللی کاربرد فرآوان دارد و از گذشته تا به امروز تحولات بسیاری را متناسب با زمان و شرایط پشت سر گذاشته است. از جمله شروطی که امروزه رواج پیدا کرده است، «شرط فاسخ» می باشد؛ که نه تنها قابلیت درج در ضمن عقود قدیمی مثل بیع و اجاره را دارد بلکه قابلیت نفوذ در عقود جدید و بی نام را هم دارد و می تواند در این گونه قراردادها و معاملات، نقش مهمی را ایفا کند.

در این مقاله به ویژگی ها، ارکان، اقسام و تمیز شرط فاسخ از مفاهیم مشابه، در چهار گفتار مورد بررسی قرار می گیرد.

واژه های کلیدی:شرط فاسخ(تعلیق در انحلال عقد )، ویژگی ها، ارکان، اقسام

 فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
گفتار اول: ویژگی های شرط فاسخ ۹
۱- تعلیق انحلال احتمالی ۹
۲- انحلال و انفساخ قهری ۹
۳- نداشتن اثر قهقرایی ۱۰
۴- مفسد نبودن ۱۰
۵- شرط ضمن عقد ۱۱
۶- سازگاری با اصل لزوم ۱۱
۷- ضمانت اجرای تعهدات قراردادی ۱۲
گفتار دوم: ارکان و عناصر شرط فاسخ ۱۳
۱- وقوع عقد و قرارداد صحیح ۱۳
۲- عقدی که صحیحاً واقع می شود قابل انحلال و انفساخ باشد ۱۳
۳- وجود تراضی در ضمن عقد جهت انحلال و انفساخ احتمالی آن ۱۴
۴- وجود معلّق علیه احتمالی و احاله بر آینده ۱۴
۵- انحلال احتمالی ناشی از اعمال ارادۀ عاقدین پس از عقد نباشد ۱۵
۶- مخالف مقتضای ذات عقد نباشد ۱۵
۷- مدت داشته باشد و مجهول نباشد ۱۶
گفتار سوم: اقسام شرط فاسخ به اعتبار معلّق علیه آن ۲۱
۱- شرط فاسخ به اعتبار انجام یا عدم انجام تعهدات قراردادی ۲۱
۲- شرط فاسخ به اعتبار وقوع حوادث طبیعی و فورس ماژور ۲۳
گفتار چهارم: شرط فاسخ، مفاهیم مشابه، مصادیق مشتبه ۲۵
۱- شرط فاسخ و حق معلّق فسخ ۲۵
۲- شرط فاسخ و حق فسخ معلّق ۲۵
۳- شرط فاسخ و توقیت انحلال عقد ۲۶
۴- شرط فاسخ و خیار شرط ۲۶
۵- شر ط فاسخ و اقاله ۳۰
۶- شرط فاسخ و شرط تعلیقی ۳۲
۷- شرط فاسخ و شرط ضمن بیع شرط ۳۳
۸- شرط فاسخ و اثر تلف مبیع قبل از قبض ۳۴
۹- شرط فاسخ و شرط نتیجه ۳۵
منابع ۳۸

 منابع

 ۱- جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، چاپ اول،۱۳۸۰، فلسفه حقوق مدنی، عناصرعمومی عقود، کتابخانه گنج دانش، جلداول

۲- —، چاپ اول، ۱۳۸۱، فلسفه عمومی حقوق بر پایه اصالت عمل، تئوری موازنه، کتابخانه گنج دانش

۳- —، چاپ اول ۱۳۸۶، ضمان عقدی در حقوق مدنی، انتشارات کتابخانه گنج دانش

۴- —، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، حقوق اموال، کتابخانه گنج دانش

۵- دلشاد، ابراهیم، چاپ اول، ۱۳۸۸، حقوق مدنی، عقود معیّن (۱)، مؤسسه انتشارات آل طه

۶- کاتوزیان، ناصر، چاپ دوم، ۱۳۷۶، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، انحلال قرارداد، خیارات، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، جلد ۵

۷- —، چاپ هشتم، ۱۳۸۱، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی، قرارداد، ایقاع، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا

۸- —، چاپ ۳۴، ۱۳۸۲، مقدمه علم حقوق، مطالعه در نظام حقوقی ایران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا

۹- —، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، آثار قرارداد، در رابطه دو طرف و نسبت به اشخاص ثالث، شرکت بهمن برنا، جلد ۳

۱۰- محقق داماد، سید مصطفی، چاپ اول، ۱۳۸۸، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، مرکز نشر علوم اسلامی

۱۱- —، چاپ سیزدهم، ۱۳۸۵، قواعد فقه، بخش مدنی، مالکیت، مسئولیت، مرکز نشر علوم اسلامی

۱۲- شهیدی، مهدی، چاپ هشتم، ۱۳۸۶، حقوق مدنی، سقوط تعهدات، انتشارات مجد، جلدپنجم

 مقدمه

 در برخی از کتب حقوقی،[۱] شرط فاسخ با الفاظ متفاوت و مترادف، تحت عناوین مختلف همچون، شرط انفساخ، انحلال قهری، انفساخ قهری، تعلیق در انحلال عقد، شرط معلّق، تعلیق زوال عقد، تعلیق انفساخ، شرط انتفای حق، شرط انحلال عقد، تعلیق فاسخ و شرط فاسخ، تعریف شده است. هر چند الفاظ و تعاریف ارائه شده متفاوت می باشد، اما مفهوم همه آنها یکی می باشد؛ که مشابه و یا مترادف با ماهیت شرط فاسخ هستند.

در ذیل به برخی از تعاریف ارائه شده از شرط فاسخ و واژه های مشابه آن، اشاره می نماییم؛ سپس تعریف نسبتاً کاملی از آن ارائه می نماییم.

«شرط فاسخ، تراضی است که دو طرف دربارۀ انفساخ احتمالی عقد در آینده می کنند و بدین وسیله تعهد های ناشی از عقد را محدود به زمان معین یا عدم وقوع شرایط خاص می سازند.»[۲]

شرط فاسخ، یعنی طرفین می تواند در ضمن عقد شرط نمایند در صورت تحقق یک امر خاص، عقد منحل باشد. مثلاً فروشنده بگوید: «اگر ثمن را در مدت معینی دریافت نکردم، بیع منفسخ باشد».[۳]

شرط انحلال عقد ( که ماهیتاً شرط فاسخ است)، شرطی است که عقد را در معرض انحلال و اضمحلال در آینده قراردهد؛ مثلاً اگر در عقد بیع شرط شود که خریدار نسیه تا موعد معین، ثمن را ندهد بیع خود بخود منحل شده باشد؛ که این شرط صحیح است.[۴]

با توجه به تعاریف مختلفی که ارائه شد، در ذیل تعریف نسبتاً کاملی از شرط فاسخ ارائه می شود؛

تعریف اصطلاحی: «شرط فاسخ»، از جمله شروط ضمن عقد است که طرفین با تراضی و توافق یکدیگر انحلال و انفساخ احتمالی عقد را در مدت معین معلّق بر تحقق اسباب و حوادث خاص، رویداد ویژه، واقعه معین، انجام یا عدم انجام فعلی یا تعهدی که مورد نظر آنها بوده می نمایند؛ تا در صورت وقوع آن امر محتمل الوقوع، عقد قهراً و خود بخود بدون نیاز به اعمال اراده یا انشای جداگانه منحل گردد.

مثالهایی از شرط فاسخ:

امروزه اکثر قراردادهایی که بین اشخاص حقیقی و حقوقی و سازمان ها و نهادها منعقد می گردد، ثمن به صورت نقد و اقساط و یا مؤجل می باشد. درج شرط فاسخ در ضمن این گونه قرارداد ها که ثمن به صورت اقساط می باشد، جهت تحکیم قرارداد و ضمانت اجرای تعهدات قراردادی رواج پیدا کرده است.

در ذیل مثالهایی از شرط فاسخ، در قالب عقد بیع، اجاره و سایر عقود بیان می نماییم تا مفهوم شرط فاسخ مشخص گردد.

شخصی در قالب عقد بیع اتومبیل، خانه، مزرعه یا زمین خود را می فروشد و بخشی از ثمن معامله را به صورت مؤجل و طی چند فقره چک با تاریخ های معین دریافت می کند. طرفین در ضمن عقد با تراضی و توافق یکدیگر شرط می نمایند، در صورتی که یکی از چک ها منجر به صدور گواهی عدم پرداخت از ناحیه بانک محال علیه گردد، قرارداد منحل و منفسخ گردد.

طرفین عقد اجاره، در ضمن عقد اجاره به شرط تملیک یک خانه یا یک اتومبیل، با توافق یکدیگر شرط می نمایند، در صورتی که مستأجر در تاریخ های معین، چند قسط از اقساط اجاره بها را به صورت متوالی یا متناوب پرداخت ننماید، عقد خود به خود منحل و منفسخ گردد.

[۱]– کاتوزیان، ۱۳۸۱، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی، قرارداد – ایقاع، ص۴۵۳ و حقوق مدنی، ۱۳۷۶، قواعد عمومی قراردادها، انحلال قرارداد، خیارات، ج ۵، ص ۴۰۱، و محقق داماد، ۱۳۸۸، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ص ۱۵۶ الی ۱۵۹ و  شهیدی، ۱۳۸۶، حقوق مدنی، سقوط تعهدات، ج ۵، ص۵۴ الی ۶۳ و  حقوق مدنی، ۱۳۸۶، آثار قرادادها و تعهدات، ج ۳، ص ۱۸۰ و ۱۸۱، و جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸، دائره المعارف عمومی حقوق مدنی و تجارت، حقوق تعهدات، عقود و ایقاعات، ص ۷۵۵، ۷۵۶، ۲۹۱ و ترمینولوژی حقوق، ۱۳۸۸، ص ۴۲۶،۳۸۰، ۵۲۹ و الفارق، ۱۳۸۸، ج ۳، ص۱۳۰

حقوقدانان مذکور در آثار فوق، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به شرط فاسخ اشاره کرده اند.

گفتار اول: ویژگی های شرط فاسخ

طرح موضوع: برخی از ویژگی شرط فاسخ عبارتند از: تعلیق انحلال، انحلال قهری، نداشتن اثر قهقرایی، مفسد نبودن، شرط ضمن عقد، سازگاری با اصل لزوم، ضمانت اجرای تعهدات قراردادی و … که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود؛

۱- تعلیق انحلال احتمالی

شرط فاسخ ماهیتاً نوعی شرط معلّق است، زیرا انحلال و بقای عقد انشاء شده را به یک امر محتمل الوقوع وابسته می نماید. شرط فاسخ که مربوط به آینده می باشد، تحقق آن مسلّم نیست؛ بلکه احتمالی است. یعنی ممکن است انحلال و بقاء عقد که معلّق شده است، با وقوع معلّق علیه شرط فاسخ محقق شود، یا اینکه ممکن است پس از سپری شدن مدت تعیین شده برای حصول معلّق علیه احتمالی عقد از حالت تزلزل خارج شده و انحلال احتمالی آن منتفی گردد.

مثلاً در ضمن قرارداد کار، کارفرما و کارگر توافق می نمایند، در صورتی که کارگر در مدت قرارداد، در کارخانه ای دیگر به صورت روزانه یا شبانه مشغول به کار شود قرارداد کار منفسخ گردد. در اینجا «مشغول کار شدن کارگر در کارخانه دیگر» حادثه ای احتمالی است که ممکن است در آینده اتفاق افتد. و این شرطی است که انفساخ قرارداد بر آن معلّق شده است.

[۲]– کاتوزیان، دوره مقدماتی حقوق مدنی، همان منبع، ص ۴۵۳ و قواعد عمومی قراردادها، همان منبع، ج ۵، ص ۱۶۰ و ۴۰۱

[۳]– محقق داماد، همان منبع، ص ۱۵۶ الی ۱۵۹ و قنواتی، وحدتی، عبدی پور، زیر نظر سید مصطفی محقق داماد، چاپ دوم، ۱۳۸۸، حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد یک، ص ۱۵۵ الی ۱۵۶

[۴]– جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸، دائره المعارف عمومی حقوق، الفارق، ج۳، ص۱۳۰ و ترمینولوژی حقوق، همان منبع، ص ۴۲۶، شماره ۲۱۶۶

به نظر ایشان در ترمینولوژی حقوق، ص ۳۸۰، «شرط انتفای حق، شرطی است که هر گاه محقق شود، تعهد موجودی را از بین می برد، چنان که شرط کند اگر مشتری ثمن بیع را در رأس موعد معینی ندهد، بیع فسخ شود.»

و در دائره المعارف عمومی حقوق مدنی و تجارت، همان منبع، ص ۷۵۵ و ۷۵۶، معتقدند، « تعلیق فاسخ، در حقیقت موجب معلق شدن عقد، نیست بلکه بقاء اثر عقد را در حال تزلزل، نگه می دارد. عقد مذکور، عقد منجز است یعنی حدوثاً منجز است اما بقائاً معلق است. »

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .