عنوان

مقاله آیات شرّ در قرآن کریم

تعداد صفحات: ۹۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مقاله حاضر به سراغ موضوع شرّ رفته­ و به بیان چهار مصداق از مصادیق اموری که شرّ قلمداد می­شوند پرداخته­ایم.

آن مصادیق عبارتند از: ۱ـ شرور طبیعی و حوادث دردناک و اندوهناک مثل زلزله و سیلهای خانه خراب کن، طوفانهای شدید، بیماریهای مهلک، گرسنگی­ها، قحطی­ها،  خشکسالی­ها و نارحتیها و رنج­هایی که از جانب طبیعت انسان را تهدید می­کند. ۲ـ شرور اخلاقی، یعنی شروری که از نفس انسان و اختیارش سر می­زند مانند قتلها، غارتها، دزدی­ها، جنگها، ظلمها و انواع گناهان اخلاقی دیگر که عقل و شرع از آنها نهی کرده است.۳ـ مرگها و نیستیها و فناها. اینکه چرا مرگ مقرّر شده است، چرا انسان به دنیا می­­آید و پس از انکه لذت حیات را چشید و آروزی زنده ماندن در او زنده شد به دیار نیستی فرستاده می­شود. پدیده­ای که در مذمت آن حرفها زده­اند، مانند شعری که به خیام منسوب است:

ترکیب پیالــــه­ای که در هم پیوست          بــشکستــن آن روا نمـی­دارد مســت

چندین قد سرو و نازنین و سرو دست          از بهر چه ساخت و ز برای چه شکست[۱]

۴ ـ وجودی به نام شیطان که در آئین زردشتی به عنوان اهریمن و خدای زشتی­ها شناخته می­شود و همچنین در آئین اسلام از شرّ و وسوسه­هایش به خدا پناه می­بریم.[۲]

این شروری را که ذکر شد از نگاه قرآنی و فلسفی، مورد بحث و بررسی قرار داده­ایم.

واژه های کلیدی:شر، قرآن کریم،مصادیق شر، شرور طبیعی، شرور اخلاقی،مرگ، شیطان

 فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
پیشینه تاریخی بحث شرّ ۸
معنای لغوی شر ۹
معنای اصطلاحی شر ۹
تقابل خیر و شرّ ۱۱
أقسام شر ۱۳
تحلیل فلسفی شر در قرآن کریم ۱۵
واژه شناسی شرّ در قرآن ۱۵
۱٫ سوء ۱۵
۲٫ ضرّ ۱۶
۳٫ فساد ۱۷
۴٫ منکر ۱۸
۵٫ قبیح ۱۸
۶٫ إثم ۱۹
. مصادیق شرّ ۲۰
۱٫ شرور طبیعی ۲۰
۱ـ۱٫ بلاها، آثار تکوینی أعمال و عذاب گنهکاران ۲۰
۱ ـ۲٫ بلاها، امتحان إلهی و موجب تکامل وجودی ۲۸
۱ـ۳٫ بلاها و مصائب عامل توجّه، بیداری دل و رجوع به حق ۳۰
۱ـ۴٫ جداسازی نیکان از بدان و راستگویان از دروغگویان ۳۱
۱ـ ۵٫ بلا برای تربیت انسانها ۳۲
۲٫ شرور اخلاقی ۳۴
۲ـ۱٫ خیر بودن سرشت و أمیال و غرایز آدمی ۳۴
۲ـ۲٫ مختار بودن انسان ۳۶
۳٫ مرگ ۴۶
۳ـ۱٫ واژه شناسی مرگ در قرآن ۴۶
۳ـ۲٫ حقیقت انسان ۴۸
۳ـ۳٫ اثبات روح برای انسان ۵۰
۳ـ۴٫ آیات دال بر تجرّد نفس ۵۲
۳ـ۵٫ موقعیت روح نسبت به بدن ۵۴
۳ـ۶ . ضرورت مرگ ۶۲
۳ـ۷٫ حقیقت مرگ ۶۵
۳ـ۸٫ وجودی بودن مرگ ۷۲
۴٫ شیطان ۷۶
۴ـ۱٫ حقیقت شیطان ۷۷
۴ـ۲٫ جن بودن شیطان (ابلیس) ۷۸
۴ـ۳٫ جن در قرآن ۷۹
۴ـ۴٫ فلسفه وجود شیطان ۸۲
نتیجه گیری ۹۰
فهرست منابع ۹۱

منابع 

قرآن کریم، ترجمه: محمد مهدی فولادوند. تهران: نشر دارالقرآن الکریم، چاپ چهارم، ۱۳۸۲٫

نهج البلاغه، ترجمه: محمّد دشتی. قم: نشر مشرقین، چاپ هفتم، ۱۳۷۹ هـ . ش.

قدردان قراملکی، محمد حسن. خدا و مسئله شر. قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۸ ش.

طالبی، محمد جواد. مبانی شر از دیدگاه حکمت متعالیه. قم: انتشارات دانشگاه قم، ۱۳۸۹ ش.

ملکشاهی، حسن. ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات. تهران: انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش.

مصباح یزدی، محمد تقی. آموزش فلسفه. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم، ۱۳۸۲ ش.

ـــــــــــــــــــ اخلاق در قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰ ش.

مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الحکیم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ ش.

ابن سینا، حسین­بن­عبدالله. الإشارات و التنبیهات. قم: نشر بلاغه، ،۱۳۸۳ش

ــــــــــــــــــــ الإلهایت من کتاب الشفاء. محقق: حسن حسن زاده آملی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۷ ش.

ــــــــــــــــــــــ رسائل. قم: انتشارات بیدار.

ــــــــــــــــــــــ الشفاء (المنطق). قم: مکتبه آیت الله المرعشی.

ــــــــــــــــــــــ الشفاء (الطبیعیات). قم: مکتبه آیت الله المرعشی.

ـــــــــــــــــــــــ. النفس من کتاب الشفاء. محقق حسن حسن زاده آملی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۷ ش.

مقدمه

مسأله شرور یکی از مسائل مهمی است که فکر اندیشمندان موحّد را از دیر زمان به خود مشغول داشته است و هر کدام فراخور ذوق و استعداد خود پاسخی به این مسأله داده ­اند. در جهان پیرامون ما پدیده­هایی وجود دارد که خوشایند افراد نیستند از قبیل سیل، زلزله، مرض و مرگ و غیر اینها. از این گونه مسائل به شرور تعبیر می­شود. این مسئله ذهن اندیشمندان در علوم مختلفی را به خود مشغول داشته. متکلمان اسلامی با اذعان به وجود المها و مصیبتها و انواع ضرر و زیانهای مادّی و جسمی و روحی ـ که به مجموع آنها عنوان شر اطلاق می­شود ـ تلاش می­کنند که سازگاری شرور را با صفات کمالی الهی نظیر عدالت و حکمت اثبات کنند. متکلمان بدین منظور بدون انکار وجود شرور و با طرح اصل «عوض» و «انتصاف» می­خواهند مدعای خود را اثبات کنند. همچنین عرفای اسلامی نیز از این منظر به این مسئله توجه کرده­اند که، مظاهر بد و شریر چگونه با خیر محض بودن حق سازگارند. حکما و فلاسفه اسلامی هم با طرح اصل عدمی بودن شرور و اینکه شروری که وجود ندارند، نسبت به خیرات جهان هستی در اقلّیتند و اینها لازمه جهان مادّی می­باشد، به آن پاسخ داده­اند، بعضی مفسّرین هم در خلال بعضی از آیات قرآن کریم بحثهایی در مورد علت شرور در کتابهایشان آورده­اند. علمای فلسفه دین و دین پژوهی هم از آنجایی که این مسئله در لباس جدید توسط مکاتب الحادی مطرح شده، در مقام پاسخ گویی به آن برآمده­اند. بی تردید مسئله شرور در جهان هستی برای هر اندیشمندی و همچنین مردم عادّی به صورت یک مسئله مهم تلقّی می­شده است. از آن هنگام که انسان پا به عرصه خاک نهاد خویشتن را هم آغوش رنج و رنجوری یافته و مواجهه آدمی با حوادث اندوهبار زندگانی و رویارویی او با مصیبتها و فلاکتهای آن، پرسشهایی را فرا روی ذهن جستجوگر او قرار می­داد. شرور دست آویزی برای ملحدان و منکران مبدأ شده است. آنها که می­گویند مبدئی در عالم نیست. اگر چند مورد نظم و خیر مشاهده می­شود، چند مورد شر و نابسامانی هم مشهود است، اگر خیر و نظم دلیل وجود مبدأ است، شر و بی نظمی دلیل انکار مبدأ است. همچنین شرور دست آویزی است برای قائلین به تعدّد مبدأ، به نام ثنویین که شبهه یزدان و اهریمن را در ذهن اینها مستقر کرده است. گاهی ملحدان مشکل شرور را در تضاد با صفات خداوند مثل خیرخواهی مطلق و قدرت مطلق خداوند قرار می­دهند. می­گویند اگر شر در جهان از روی قصد و اراده خداست، پس او خیرخواه نیست و اگر شر در جهان مخالف با قصد اوست پس او قادر مطلق نیست. پس لذا شر یا مطابق قصد و غرض اوست یا مخالف قصد و غرضش. بنابراین یا خدا خیرخواه محض نیست و یا قادر مطلق نیست. منتقدان افکار دینی سعی دارند، متألهین را متقاعد کنند که از قید اطلاق دست بردارند. اگر کسی حاضر شود بگوید: «خداوند خیرخواه محض نیست» یا «قادر مطلق نیست» با شرور مواجه نمی­گردد. گاهی این گونه می­گوید که: آیا می­توان به وجود شر باور داشت و در همان حال، خداوند را عادل دانست؟ و گاهی نیز می­گویند: آیا پدید آمدن شرور در عالم هستی، منافی حکمت پروردگار نیست؟ و همچنین آیا می­توان جهان حاوی شر را، نظام احسن و بهترین جهان ممکنی که خداوند آفریده است، دانست؟ و در نهایت اینکه اگر خدا خیرخواه محض، قادر و دانای مطلق است و جهان را به بهترین وجه ممکن آفریده است، در این صورت شرور از چه منبعی سرچشمه می­گیرند؟ و چرا او آنها را از بین نمی­برد و چگونه در قضای الهی دخالت می­کند؟

پیشینه تاریخی بحث شرّ

بحث در مورد شرور به قبل از خلقت انسان بر می­گردد، زمانی که خداوند به فرشتگان فرمود: من می­خواهم بر روی زمین خلیفه و جانشین قرار دهم، فرشتگان به عنوان سؤال برای درک حقیقت و نه به عنوان اعتراض عرض کردند: آیا در زمین کسی را قرار می­دهی که فساد کند و خونها بریزد؟! [۱]

ملائکه از کلام خدای تعالی که فرمود: می­خواهم در زمین خلیفه بگذارم، چنین فهمیدند که این عمـل باعث وقـوع فـساد و خـونریزی در زمین می­شـود، چــون می­دانسته­اند که موجود زمینی بخاطر اینکه مادّی است، باید مرکّب از قوائی غضبی و شهوی باشد، و چون زمین دار تزاحم و محدود الجهات است، و مزاحمات در آن بسیار می­شود، مرکّباتش در معرض انحلال، و انتظامهایش و اصلاحاتش در مظنّه فساد و بطلان واقع می­شود، لاجرم زندگی در آن جز بصورت زندگی نوعی و اجتماعی فراهم نمی­شود و بقاء در آن بحدّ کمال نمی­رسد جز با زندگی دسته جمعی، و معلوم است که این نحوه زندگی بالأخره بفساد و خونریزی منجر می­شود.[۲] و شاید بتوان این را اوّلین بحث و گفتگو در مورد شرور، مخصوصاً شرور اخلاقی بیان کرد. همچنین تاریخ بحث از شرور به بلندای تاریخ بشریت می­باشد. انسان همواره خود را با مصیبتها، دردها و شرور روبرو می­دیده و مسئله شرّ یکی از کهن ترین مسائلی است که از دیرباز اندیشه آدمی را به خود مشغول داشته، از آن هنگام که انسان پا به عرصه خاک نهاده، خویشتن را هم آغوش رنج و مصیبت یافته و همراه شیرینی لذت و کامیابی تلخی محنت و ناکامی را نیز چشیده است. همچنین از مباحث اصلی و بنیادین ادیان الهی، طرح مسائل اخلاقی و بررسی راههای تخلّق به اخلاق حسنه و زدودن رذائل نفسانی است و بحث­های اخلاقی نیز بدون شناخت خیر و شرّ نمی­تواند کامل و جامع باشد، از قدیمی ترین کتب اخلاق یونانیان می­توان از کتاب نیکوماخس ارسطو نام برد که بحث مستقلّی درباره خیر و شرّ دارد. قدیمی ترین کتاب دینی که درباره این مسئله سخن به میان آورده است، کتاب ریگ ودا ـ سامهیتا در آیین هندو است. قدمت آن به دوازده یا پانزده قرن قبل از میلاد مسیح بر می­گردد. این کتاب با توهّمی خواندن شرّ در صدد پاسخ به آن برآمده. کتاب دیگر اوستا است. قدمت آن حدوداً به دو قرن پیش از میلاد می­رسد. این متن دینی به جای پاسخ گویی به شبهه شرّ، تسلیم آن شده و شرّ را به خدایی دیگر به نام «اهریمن» در مقابل خدای خیرخواه (یزدان) نسبت می­دهد.[۳]

[۱] . بقره /۳۰٫

[۲] . سید محمد حسین طباطبائی، تفسیر المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، دفتر نشر اسلامی، ج۱، ص۱۷۷٫

[۳] . محمد حسن قدر دان قراملکی، خدا و مسئله شر، بوستان کتاب، ص۱۳٫

[۱] مرتضی مطهری ،عدل الهی ، انتشارات صدرا،ص۱۷۵٫

[۲] . ناس / ۴ و ۵٫

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .