عنوان

مقاله ادبیات کودک در مصر

تعداد صفحات: ۵۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

پیدایش ادبیات کودک پیشینه ای طولانی دارد و به پیدایش انسان بر زمین باز می گردد ، آن هنگام که مادران قبل از خواب کودکان ، حکایتی را تعریف می نمودند و گهواره ی آن ها را با خواندن ترانه ها و کلمات زیبا تکان می دادند ، و این در واقع ادبیاتی جالب اما به شکلی غیر مدوّن بود.  این حالت ادبیات کودک ادامه پیدا کرد تا اینکه در اواخر قرن گذشته و قرن معاصر شناخته شد. و همان ادبیات آینده پسند زندگی و سرشار از آرزوهای درخشان است که بیانگر همه انسانیت خواهد بود. . »[۱]

در حال حاضر ادبیات کودک نقطه آغاز جهش تمدنی بزرگ است . جوامع دنیای معاصر سعی می کنند با همه‌ی  ابزارها و روش هایی که در اختیار دارند از این ادبیاتِ نوظهور و ریشه دار بهره مند گردند.

سرآغاز و شکل گیری ادبیات کودک در جهان عرب ، با ظهور جنبش ترجمه و باز شدن دروازه های جهان عرب به سوی غرب ، به ابتدای قرن نوزدهم بر می گردد . کشورهای عرب در عهد محمد علی پاشا که هیأت های علمی به اروپا اعزام نمود و از طریق نویسندگانی که که به چند زبان تسلط داشتند ، به صورت ساده و ابتدایی با ادبیات کودک آشنا شدند .

کشورهای عربی از جمله مصر از جمله کشورهایی بودند که خیلی دیر به این ادبیات روی آوردند . در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با اعزام جوانان و ادبیان عربی و بویژه مصری جهت ادامه تحصیل در اروپا و بخصوص فرانسه ، این افراد با این نوع جدید ادبیات آشنا شدند و پس از بازگشت به وطن خود به تقلید از ادیبان فرانسوی و با الگوگیری از کارهای آنان اقدام به خلق آثاری خاص کودکان نمودند و به این ترتیب ادبیات کودک در کشورهای عربی بوجود آمد که مصر آنها را در این زمینه پیشتازی می نمود .

واژه های کلیدی:ادبیات کودک، مصر، رفاعه رافع طهطاوی، محمد عثمان جلال، احمد شوقی، علی فکری، محمد هراوی، اشعار کامل الکیلانی

 فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
پیدایش و سیر تاریخی ادبیات کودک ۱۰
۱ . تاریخچه ادبیات کودک در جهان ۱۲
۲٫ ادبیات کودک در سرزمین های عربی ۱۶
سرآغاز و شکل گیری ادبیات کودک در مصر ۱۷
بنیان گذاران ادبیات کودک در مصر ۱۸
۱- رفاعه رافع طهطاوی پیشتاز ادبیات کودک در جهان عرب ۱۸
۱-۱- طهطاوی از دیدگاه أدبا ۱۹
۱-۱-۱- عبدالغنی حسن و نقد کتاب المرشد الأمین ۱۹
۱-۱-۲- علی مبارک آگاه به فضل و مرتبه علمی طهطاوی ۲۰
۱-۱-۳- روضه المدارس ؛ جرقه آغازین ادبیات کودک ۲۱
۲- محمد عثمان جلال سردمدار ادبیات افسانه ای ۲۲
۲-۱- نمونه ای از آثار منظوم محمد عثمان جلال ۲۴
۲-۱-۱- هدف عثمان جلال از ترجمه آثار لافونتین ۲۷
۲-۱-۲-دیوان الیواقظ اثری خاص برای کودکان ۲۸
۳- جایگاه عبدالله فریج در شکل گیری شعر کودک ۲۹
۴- مصطفی کامل داعیه گسترش ادبیات تعلیمی ۳۰
۵- احمد شوقی بنیانگذار قصه منظوم کودکانه ۳۱
۵-۱- اعمال و آثار احمد شوقی در حیطه ادبیات کودک ۳۳
۵-۲-. طرح یک پرسش ۳۴
۵-۳- احمد شوقی از دیدگاه محمد غنیمی هلال ۳۶
۶- فعالیت های دیگر در زمینه ادبیات کودک ۳۶
۷- علی فکری و اعتقاد به نقش تکالیف درسی در تکامل شخصیت کودک ۳۷
۸- ابراهیم عرب ؛ ارائه مضامین عالی با مفاهیم ساده ۳۸
۸-۱- تبعیت ابراهیم عرب از روش ادیبان پیشین ۳۹
۸-۲- دیوان آداب العرب ؛ اثری تربیتی و تهذیبی ۴۰
۹- محمد هراوی شاعری معتقد به ادبیات کودک ۴۱
۹-۱- محمد هراوی از دیدگاه اهل قلم ۴۱
۹-۲ – آثار هراوی در زمینه ی ادبیات کودک ۴۲
۹-۲-۱- دیوان سمیر الأطفال قدیمی ترین اثر مستقل و خاص کودکان ۴۲
۹-۳- اسباب و رموز موفقیت هراوی ۴۳
۹-۴ – نمونه ای از اشعار هراوی ۴۴
۱۰- کامل الکیلانی عامل تغییر در نگرش جامعه نسبت به ادبیات کودک ۴۵
۱۰-۱-فعالیت های ادبی کامل کیلانی ۴۷
۱۰-۲ – منابع و عوامل فرهنگی در قصه های کامل کیلانی ۴۷
۱۰-۳- نقش و اهمیت داستان در آموزش کودکان ۴۸
۱۰-۴ -انگیزه های فعالیت کامل کیلانی در ادبیات کودک ۴۹
۱۰-۵- نمونه ای از اشعار کامل کیلانی ۵۱
نتیجه گیری ۵۲
فهرست منابع و مآخذ ۵۴

 منابع

-شعاری نژاد ، علی اکبر ، ادبیات کودک و نوجوانان  ، تهران : انتشارات اطلاعات ، ( ۱۳۸۷ هـ .ش )

احمد طعیمه ، رشدی ، أدب الأطفال فی مرحله الأبتداییه : النظریه و التطبیق، القاهره : دار الفکر العربی ،۱۹۹۸م )

نجیب ، احمد ، أدب الأطفال علم و فن ، القاهره : دار الفکر العربی ، ۱۹۹۱م ) ، ج ۴

کیلانی ، نجیب ؛ یوسف عبدالتواب ، ضمن کتاب عبداتواب یوسف و أدب الطفوله

عبدالفتاح ، اسماعیل ، حکایات المداد لعبده خال : رؤیه نقدیه، ج۳ ،جده ( ۱۹۹۴م )

زلط ، احمد ، أدب الطفوله أصوله ومفاهیمه و رواده ، سکندریه : شرکت النشر و التوزیع ، ط۲، ( ۱۹۹۴ م )

الهیتی ، هادی نعمان ، أدب الطفل فلسفته و فنونه وسائطه ، القاهره : الهیئه المصریه العامه للکتاب، (   ۱۹۸۶م  )

الموسی ، فاروق ، اللغه فی ادب الأطفال ،

حدیدی ، علی ، فی أدب الأطفال ، قاهره : مکتبه آنجلو المصریه ، ( ۱۹۸۲م )

بریغش ، محمد حسن ، ادب الأطفال اهدافه و سماته ، بیروت : مؤسسه الرساله ،چ ۲ ، ( ۱۹۹۶م )

شریحه ، هیفا ، أدب الأطفال و مکتباتهم، عمان : المطبعه الوطنیه و مکتبتها ، ط ۲ ،( ۱۹۸۳م )

مقدمه

« ادبیات کودک از اصطلاحاتی است که در آن اختلاف قابل ملاحظه ای وجود ندارد . و معمولا به ادبیاتی گفته می شود که مخصوص کودکان بوده و احساسات و شعور متناسب آنها و کارهای هنری که از طریق وسایل ارتباطی مختلف به آنان آموخته می شود را بیان می کند. همچنین کارهایی که افکار و تخیلات کودک را شامل می شود، نیز در بر می گیرد. »[۱]

«عده ای حجم ادبیات کودکان را وسیع تر می بینند و معنای عمومی آن را شامل هر محصول عقلی مدون در کتاب های مخصوص کودکان در همه فروع و شناخت می دانند ، و معنای خاص آن هر کلام خوبی مانند شعر یا نثر، شفاهی یا کتبی که حتی در کتاب های درسی باشد ،  در وجود کودکان لذّت هنری ایجاد می کند ، اطلاق می شود .»[۲]

«ادبیات کودک از نظر اسلامی ، گرایشی جدید در ادبیات عرب است. و به دنبال تأسیس جمعیت ادبیات جهانی اسلام در اوایل سده اخیر آوازه اش بر سر زبان ها افتاد. و در اواخر دهه ی گذشته گسترش یافت. پایگاه آن پاکستان ، و دارای رشته های اصلی در مصر و ریاض می باشد.»[۳]

نتیجه می گیریم  در حوزه داستانی لازم و ضروری نیست که قصه از تاریخ اسلام یا فرهنگ آن غنی باشد تا اسلامی به حساب آید ؛ مهم آن است که حامل ارزش ها و تلقین ها و نمادهای اسلامی باشد تا از خلال آن به رویدادها ، محاوره ها و  قواعد قصه دعوت کند. بنابراین در بعضی از کتاب های کودکان  و ادبیات آنها معانی انسانی شریف و اصول متعالی وجود دارد و به آن جهت ، قصه های اسلامی  نام گذاری شده اند .

« اما ادبیات اسلامی کودک همان ادبیات کودک است که با قصد و هدف اسلامی برای کودکان جهان نوشته می شود. و کودکان را از آنچه با اصول اسلام و تعالیم و اهداف آن ناسازگار است ، پاک می گرداند ؛ مثلاً خرافه ها و اسطوره هایی را که مبنی بر قدرت خرق عادت باشند و وجود خارجی ندارند از میان این ادبیات پاک می گرداند و به توضیح آنچه خداوند حلال گردانیده می پردازد. این ادبیات به منظور آگاهی کودکان و تأکید بر آنچه خداوند عزوجل حرام کرده ، سعی می کند تا کودکان جوانب و زیان های محرمات را بدانند و از آنها خودداری نمایند . همانگونه که این ادبیات تصویری کلی از زندگی مسلمانان حقیقی ارائه می دهد. و بخش اعظم اخلاق ، ویژگی ها ، عادت ها  آداب و رسوم اسلامی ناب را بیان می کند.»[۴]

« یکی از وظایف ادبیات ابداع و نوآوری است . نوشته های موجود در کتاب ها که حاصل فعالیت عقل آدمی است یکی از نمادهای رایج و از تعاریف عام ادبیات در دوران قدیم ( قرن اول تا سوم هجری) است. اما ادبیات به معنای خاص عبارت از سخنی نیکو که به هنگام خطابه ایراد می گردد و علاوه برمعنای اخلاقی، لذتی هنری به وجود می آورد. در مورد ادبیات دست نوشته ها و کتاب هایی نگارش و تدوین شده است. و اشعاری سروده شده که به اصطلاحات و تعاریف ادبیات پرداخته است ؛ مثلاً شاعر معروف «سهم بن حنظله» در این باره می گوید :

« مردم مانع دستیابی من به خواسته هایم نمی شوند و آنچه را آنان می خواهند ، من به آنها نمی دهم.»

یعنی ادبیات نفس آدمی را تهذیب می کند و به زیبایی ، وجدان آدمی را مورد خطاب قرار می دهد. ادبیات و درکنار آن علوم و معارف انسانی دیگر که با احساس و وجدان آدمی سروکار دارند فراتر ازآنند که در محدوده ماده و جسم بگنجند و هیچ گاه نمی توان برای آنها تعریف جامع و مانعی یافت و تنها راه شناخت آنها احساس و ادراک آدمی است نه عقل و منطق و قاعده و قانون.

پیدایش و سیر تاریخی ادبیات کودک

« پژوهشگران در مورد نقطه ی آغازین پیدایش ادبیات کودک اختلاف نظر دارند. بیشتر آنان بر این باورند که این نوع از ادبیات جدید است . و تنها در دو قرن گذشته پا به عرصه وجود گذاشت . دسته ای دیگر خلاف دیدگاه فوق دارند و بر این باورند که ادبیات کودک همراه با بشر و با مهر مادر به کودک ، تکوین یافته است. و هر جا مادر و کودکی باشد، به ناچار ادبیات کودک که شامل قصه ، حکایات ، ترانه ، آواز ، افسانه ها و « فکاهیات »[۱] است ، نیز حضوری تازه دارد.»[۲] ولی مانند شعر و ادبیات سیر تاریخی داشته است و همانگونه که نقد ادبی به تازگی ظهور پیدا کرده و محتوای اشعار چندین ساله را بررسی می کند، ادبیات کودک نیز جدیداً ظهور پیدا کرده اما ریشه های آن همراه با بشر و در طول حیات بشری است به همین خاطر بعضی از منتقدان، ادبیات کودک را در دو حیطه فلکلور بررسی می کنند . ادبیات کودک قدمتی دیرینه دارد. و چه بسا قدمت آن از دیگر انواع ادبی بیشتر باشد ؛ زیرا ریشه در پیدایش زبان و ارتباط آن با بیان انواع زندگانی بشری دارد. بیان  آن آسان است و زندگی فطری (طبیعی) انسان را نمایان می سازد و به طرز آشکاری عاطفه پدری و مادری را در قبال کودک ترسیم می کند. ادبیات کودک دارای تعابیری برگرفته از محیط است که دربردارنده علایم و نمادهایی از ارزش ها و عادات و اعتقادات ، می‌باشد و این امری عادی و طبیعی است ؛ زیرا ادبیات کودکان با ادبیات بزرگسالان متفاوت است.»[۳]

« برخی تحقیقات نشان می دهد که «اسپارت ها»[۴] فرزندان خود را تربیت نظامی خشنی یاد می دادند و همچنین  در بررسی های انجام شده ، آمده است که فرعونیان اهتمام زیادی به ادبیات کودکان داشته اند.

به عنوان مثال برخی داستان هایی که مادران برای کودکان نقل می کردند. در کتیبه های فرعون پیدا شده است در این زمینه سه داستان مهم در آن  دوره بر دیوارهای فرعون نقش بسته اند که عبارتند از: « داستان جزیره اژدها » ، «داستان تاج و فیروزه » و « داستان عقاب جادو شده » . » [۵]

[۱] – داستان های طنز آمیز

[۲] – علی حدیدی  ، فی أدب الأطفال ، چ ۵ ، ص ۷۹٫

[۳] – محمد حسن برغیش  ، أدب الأطفال اهدافه و سماته  ، ص ۳۷ .

[۴] – اسپارتا، ویسکانسین (به انگلیسی: Sparta) شهری در شهرستان مونرو ایالت ویسکانسین است که در سال ۱۸۸۳ بنیان‌گذاری شده‌است.

[۵] – هیفا شریحه ، أدب الأطفال و مکتباتهم، ط ۲ ،  ( عمان : المطبعه الوطنیه و مکتبتها  ، ۱۹۸۳م ) ، ص۲۱٫

[۱] – همان ، ص ۲۵ .

[۲] – احمد نجیب ، أدب الأطفال علم و فن ، ( القاهره : دار الفکر العربی ، ۱۹۹۱م  ) ، ج ۴ ، ص ۲۷۱ و۲۷۳ .

[۳] – ،نجیب کیلانی ؛  یوسف عبدالتواب ، ضمن کتاب عبداتواب یوسف و أدب الطفوله ، ص۵۵ و۵۶ .

[۴] – اسماعیل عبدالفتاح ، حکایات المداد لعبده خال : رؤیه نقدیه، (جده : ۱۹۹۴م ) ، ج۳، ص۱۴و۱۵٫

[۵] – احمد زلط ، أدب الطفوله أصوله ومفاهیمه و رواده ، ص ۳۲ و۳۴٫

[۱] – رشدی احمد طعیمه  ، أدب الأطفال فی مرحله الأبتداییه : النظریه و التطبیق، ص ۲۴٫

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .