عنوان

مقاله حاشیه نشینی

تعداد صفحات: ۳۶

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

حاشیه نشین به مفهوم کلی، به کسی گفته می شود که در شهر سکونت دارد ولی به علل گوناگون نتوانسته است جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهرشودوازخدمات شهری استفاده کند( عابدین درکوش،۱۲۱:۱۳۷۲)

حاشیه نشینان کسانی هستند که در سکونت گاه های غیر متعارف با ساکنین بافت اصلی شهر زندگی می کنند ،گروه های مزبور بیشتر بر اثر نیروهای دافعه زادگاه چون فقر و بیکاری و کمتر عوامل جاذب شهری ،از زادگاه خود (روستا –ایل یا شهر )رانده شده و به شهرها روی می آورنده اند .از آنجا که اکثر این گروه ها بی سواد بوده و مهارت لازم را جهت جذب در بازار کار شهر ندارند ،عامل پس رانی شهری نیز آنها را از شهر رانده و به حاشیه کشانده است.

اسکان غیر رسمی، شیوه و فضای حاصلی از زندگی شهری است که در تمامی یا غالب جهات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، حقوقی، سابقه استقرار و نحوه شکل گیری و سیر تحولات تاریخی با بخش های مجاور تفاوت اساسی دارد. مسکن های غیر معمول خیابانها و کوچه های تنگ و باریک، مشکلات زیست محیطی و بهداشتی، فزونی و تراکم بالای جمعیت، فقر فرهنگی و آسیب پذیری بالا در برابر حوادث طبیعی، سطح پایین برخورداری از امکانات و تسهیلات زندگی، عدم برخورداری از امکانات، تأسیسات و خدمات شهری، اشتغال غالب در مشاغل غیر رسمی، تصرف غیر قانونی زمین و … از ویژگیهای اسکان غیر رسمی می باشد. عمده ترین ملاک عدم رسمیت ویژگی های مسکن و مالکیت بر زمین می باشد (کمانرودی ۱۳۷۶: ۱۸).

زندگی حاشیه ای از یک سو می تواند تهدیدها و مسائلی برای نظام شهری ایجاد کند و از سوی دیگر زندگی حاشیه ای و در حاشیه ماندن مسائل و مشکلات عدیده ای برای مناطق به دنبال داشته است. مهمترین مشکلات زندگی خانوادگی در محلات حاشیه نشین عبارت اند از بیکاری و نداشتنشغل دائم سرپرست خانوار مشکل مالی و کمبود درآمد؛ نداشتن خانه و مسکن مناسب؛ محیط بد اجتماعی و فرهنگی این محلات؛ عدم رسیدگی شهرداری؛ کمبود امکانات رفاهی و تفریحی برای فرزندان؛ انحرافات اجتماعی زیاد از جمله اعتیاد، نبود امنیت (به ویژه برای دختران) و همچنین در بیان مهمترین مسائل و مشکلات محلات حاشیه نشین به مواردی نظیر آسفالت نبودن کوچه ها، کمبود بهداشت و سرپوش نبودن رودخانه ها و فاضلاب های محله؛ کمبود امکانات رفاهی، فرهنگی و آموزشی، عدم رسیدگی شهرداری به این محلات؛ نداشتن آب لوله کشی؛ شلوغی محله ها؛ تراکم جمعیتی زیاد، بافت روستایی چند قومی و فرهنگی بودن محله و … می باشد. (فدایی، ۱۳۸۸: ۳۱)

واژه های کلیدی:حاشیه نشینی، دیدگاه ها، علل ایجاد حاشیه نشینی، پیامدهای حاشیه نشینی، سکونت گاه های غیر رسمی

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۶
تعریف حاشیه نشینی ۸
انواع حاشیه نشینی ۱۰
فرآیند شکل گیری دگرگونی و مراحل رشدحاشیه نشینی ۱۲
اسکان غیر رسمی ایران ۱۴
انواع سکونت گاه های غیر رسمی در ایران: ۱۴
علل پیدایش اسکان غیر رسمی ۱۴
راهکارهای پدید آمده در اثر ایجاد سکونت گاههای غیر رسمی ۱۵
دیدگاه های حاشیه نشینی ۱۶
۱٫دیدگاه لیبرالیستی ۱۶
۲٫دیدگاه ساختارگرایان ۱۷
۳٫دیدگاه نو سازی ۱۸
علل پیدایش حاشیه نشینی در ایران ۱۸
پیامدهای زیستی حاشیه نشینی در ایران ۲۰
ویژگیهای حاشیه نشینان ۲۳
۱٫ نمونه هایی از اوصاف عمومی زندگی حاشیه نشینی ۲۴
۲٫ رشد حاشیه نشینی ۲۶
۳ .پیامدهای حاشیه نشینی ۲۷
منابع ۳۴

منابع

-زاهد زاهدانی. (۱۳۶۹).حاشیه­نشینی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

-امیر کافی ،مهدی.(۱۳۸۰).اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن،مجله نمایه پژوهش ،شماره ۱۸،سال پنجم.

-شارع پور،محمد.(۱۳۷۹).فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامد های آن،همایش انجمن جامعه شناسی.

-نیرومند،مصطفی و مجید احسن.(۱۳۵۱).حاشیه نشینان بندرعباس،تهران: دانشگاه نهران .

-نقدی، اسداله. (۱۳۸۶).حاشیه­نشینی و اسکان غیر­رسمی(جهان چهارم)، همدان: نشر فن­آوران.

-شکویی ،حسن.(۱۳۵۴).حاشیه نشینی شهر تیریز:موسسه تحقیقات اجتماعی و علوم انسانی دانشگاه تبریز.

-مردان­پور شهرکردی، الهام. (۱۳۸۸).بررسی جامعه­شناختی ارتباط بین سرمایه اجتماعی واختلالات شخصیتی در دانش­آموزان مقطع پیش­دانشگاهی شهرستان شهرکرد در سال تحصیلی ۸۷-۸۸، گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

-هادی بزاز،مریم.(۱۳۸۲). حاشیه نشینی وراهکارهای سازماندهی آن درجهان،مشهد،شهرادری مشهد،نشرتیهو.

-نبوی ،بهروز.(۱۳۷۲). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی،تهران:انتشارات فروردین،چاپ یازدهم.

مقدمه

پدیده حاشیه نشینی و تبلور آن در قالب گروهای نژادی  قومی مذهبی و اقتصادی ریشه در تاریخ دارد و از وجود آن تحت عنوان سکونت گاهای فقیر و جوامع کهنسال یاد شده است حاشیه نشینی در کشورهای صنعتی تاریخچه ای جدا از کشورهای جهان سوم دارد در کشورهای  صنعتی این پدیده از زمانی شکل گرفت که شهرها به عنوان مراکز صنعتی پذیرای مهاجران روستایی شدند بخشی از مازاد و نیروی کار تازه وارد که جذب صنعت نشده بودند به صورت حاشیه نشین در گوشه و کنار شهر ما باقی ماندند از آن دوران به بعد اراضی زراعی به تیول صاحبان قدرت درآمد و به تبع آن اقتصاد در روستا مختل شد و روستاییان به فکر یافتن راه حل دیگری برای گذراندن زندگی خود افتادند آنها ناگزیر راه شهر ها در پیش گرفتند که در آن زمان کارگاه و کارخانه جاتی به که ایجاد شده بود به نیروی کار ساده متکی بودند : کاهش دستمزدها زنان و کودکان نیز به کار گرفته شدند و سرانجام وضعیتی پیش آمد که افراد از سپیده صبح از روستا به سوی شهرها روانه می شدند و تا دیرگاه در کارگاه ها کار می کردند و دوباره با پای پیاده به روستای خود بر می گشتند و از شدت خستگی از پای افتادند محققان این دوره سرمایه داری و حشی را از زمان آغاز مهاجرت روستا به شهر شروع پدیده حاشیه نشینی پیرامون شهرهای بزرگ قلمداد کردند .حاشیه نشینی به شکل گسترده امروزین آن پدیده ای است که با ورود سرمایه داری به دومین مرحله خود یعنی سرمایه داری صنعتی و متعاقب آن پیدایش  شهرهای میلیونی عنیت یافته است . شاید بتوان گفت همه شهرهای دنیا به نوعی با پدیده حاشیه نشینی رو به رو  بوده و هستند اما تنها تفاوت  انها با هم در تعداد حاشیه نشینان است که در برخی شهرها بیشتر و در برخی دیگر کمتر است . شروع حاشیه نشینی در کشورهای جهان دوم با تاخیری نه چندان کوتاه صورت گرفت . در این کشورها این پدیده به دنبال نفوذ فرهنگ و اقتصاد سرمایه داری و نیز اجرای برنامه های اصلاحی وارداتی صورت گرفته است .گستردگی مساله فوق در این کشورها ، موضوع را به شکل حادتری جلوه می نماید مثلا جمعیت زاغه نشین هندوستان چیزی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کل ساکنین شهرهای این کشور می باشد . در حدود ۵۴ درصد جمعیت شهر آنکارا در مناطق حاشیه ای با استاندارد بسیار پایین ، زندگی می کنند . قسمت اعظم جمعیت مکزیکوسیتی در مناطق حاشیه ای زندگی می کنند .حاشیه نشینان، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، با شرایط دشواری مواجه هستند. یکی از علل مهمی که در این زمینه باید مورد اشاره قرار گیرد آن است که حاشیه نشینان، به دلیل تصرف غیرقانونی زمین و یا حضور در اراضی مسأله‏دار (مانند حاشیه‏ی مرداب‏ها، زمین‏های ناهموار، حریم رودخانه‏ها و غیره)، که غالباً در خارج از محدوده‏های خدماتی نیز قرار دارند، معمولاً در برنامه‏ی خدمات رسانی سازمان‏های شهری قرار نمی‏گیرند. لذا بسیاری از آنها از امکانات آموزشی و درمانی و خدمات زیربنایی، مانند آب و برق و گاز و غیره محروم می‏مانند. بدین ترتیب است که بی‏سوادی، بیماری و بزهکاری، از خصوصیات عام این مناطق شمرده می‏شود.واحدهای مسکونی نامناسب – که غالباً به صورت خلق الساعه و از مصالح کم دوام ساخته می‏شود  و تراکم بیش از حد جمعیت در بافت‏های حاشیه‏ای و زاغه‏ها، یکی دیگر از ویژگی‏های این گونه مناطق به شمار می‏رود.

تعریف حاشیه نشینی

با توجه به اشکال مختلف حاشیه نشینی وتنوع عوامل تشکیل دهنده آن تعاریف مختلفی ارائه شده است.از نظر منصوریان و آیت اللهی حاشیه نشینان کسانی هستند که در سکونت گاه های غیر متعارف با ساکنین بافت اصلی شهر زندگی می کنند گروه های مزبور بیشتر بر اثر نیروی دافعه ی خاستگاه – چون فقر و. بیکاری و کمتر عوامل جاذب شهری از زادگاه خود – روستا ، ایل یا شهر رانده شده و به شهرها روی آورده اند از آنجا که اکثریت این گروها بی سواد بوده و مهارت لازم را جهت جذب در بازار کاری شهر ندارند. عامل پس ران شهری را از شهر رانده و به حاشیه کشانده شده اند زاهد زاهدانی حاشیه نشینی را چنین تعریف کرد . منظور از حاشیه نشینینان کسانی هستند که در محدوده اقتصادی شهر زندگی می کنند . جذب نظام اقتصادی و اجتماعی شهر نشده اند در جایی دیگر حاشیه نشینی چنین تعریف شده است حاشیه نشینی به نوعی زندگی اطلاق می شود که نسبت به شیوه ی رایج زندگی یعنی شهری ، روستایی و ایلاتی متفاوت بوده و با ویژگی هایی اجتماعی و اقتصادی مخصوص به خود بافت فیزیکی معینی را به وجود اورده است چارلز آبرات کارشناس معروف مسکن  از مفهوم زاغه ها و مناطق حاشیه نشین تعبیری به این شرح ارائه می دهد ساختمان یا بخشی از شهر که در آن ویرانی ، نارسایی عرضه خدمات در مانی ، تراکم زیاد جمعیت در واحدهای مسکونی فقدان آسایش لازم و خطرات ناشی از عوامل طبیعی دیده  می شود که  می تواند  به عنوان زاغه ها و یا مناطق حاشیه نشین معرفی می گردد . از نظر عابدینی حاشیه نشین به مفهوم کمی، به کسی گفته می شود که در شهر سکونت دارد ولی به عللی گوناگون نتوانسته است جذب نظام اقتصادی و اجتماعی شهر شود و از خدمات شهری استفاده کند وی معتقد است که گرچه ریشه اصلی حاشیه نشینی راباید در عواملی که موجب مهاجرت افراد از  روستا می شود جستجو کرد ولی تمام حاشیه نشینان از مهاجران تشکیل شده است  و به صورت غیر قانونی  صورت گرفته استبه عبارت ساده تر می توان گفت که مناطق حاشیه نشین محدودهای خاصیاز شهرها هستند که به لحاظ شرایط اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کالبدی کما  بیش اشکار با سایر مناطق شهری دارند  در این پژوهش منظور از حاشیه نشینان کسانی هستند که تحت تاثیر هم دامنه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی زادگاه خود و هم جاذبه های اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی شهرها به شهرها روی آورده اند .ولی به علت عدم مهارت از یک سو وعدم سرمایه و تحصیلات  از سوی دیگر نتوانسته اند جذب نظام اقتصادی و اجتماعی شهر شوند و این امر باعث عدم تمکین انها شده است و ان ها را به حاشیه رانده و مجبور به سکونت در محل های ارزان شده است .مناطق زاغه نشین، آلونک نشین، کپرنشین و در مفهوم کلی‏تر «حاشیه نشینی»… بخش‏های مورد غفلت واقع شده‏ای از شهر هستند که شرایط زندگی و مسکن در آنجا به شدت پایین و نامناسب است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .