عنوان

مقاله نظریه‌ های مرتبط با جمعیت شناختی

تعداد صفحات: ۲۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اولین گام در فرمول­بندی یک سیاست جمعیّتی، تعیین و شناسایی دقیق وضعیّت فعلی جمعیّت است. با توجّه به زمینه­های متنوّع قومی ـ فرهنگی جامعه­ی ایران، تغییرات جمعیّتی دهه­های اخیر و ضرورت اتّخاذ سیاستی مشخّص در زمینه­ی باروری و آهنگ رشد جمعیّت در آینده، آگاهی و شناخت از رفتارها، ایده­آل­ها و تمایلات فرزندآوری گروه­های قومی و تعیین­ کننده ­های آن نقش مهمّی در درک پویایی­های جمعیّت و روندهای آن خواهد داشت. بی­توجهی به اهمیّت تفاوت­های قومی در نگرش­ها و تمایلات باروری و پاسخ­های متفاوت قومی به سیاست­های جمعیّتی دولت به یک ترکیب قومی متفاوت منجر خواهد شد؛ که پیامدهای اقتصادی ـ اجتماعی و سیاسی مهمّی در سطح منطقه­ای و ملّی خواهد داشت (حسینی و عباسی­شوازی ۱۳۸۸).

بحث تنها در مورد تاثیر یک متغیر در مورد چرایی کنش کم فرزندآوری زنان بسیار کار سختی است و به هیچ وجه نمی‌توان تنها با در نظر گرفتن یک متغیر بتوان به تفسیر و تفصیل در مورد عوامل تاثیر‌گذار بر این پدیده بحث کرد. ولی زنان امروزه فرزندان را مانعی برای توسعه و پیشرفت و گاهاً تفریح خود می‌دانند.

یکی از مهم‌ترین معانی که زنان در درون کنش کم‌فرزندآوری خود در نظر دارند همانا حمایت از خودشان به‌عنوان یک زن است. این امر گویای این موضوع است که زنان حمایت از شرایط و وضعیت‌های جسمانی، روانی و اجتماعی خود را به‌عنوان استدلالی برای تمایل به کم‌فرزندآوری در نظر دارند(محمودیان ورضائی، ۲۱۳:۱۳۹۱).

واژه های کلیدی: نظریه‌ی گذار جمعیّت​شناختی،نظریه‌ی هزینه‌ها و منافع فرزندان، نظریه‌ی جریان ثروت بین نسلی، کم‌فرزندی به مثابه خود حمایتی، نظریه‌ی برابری جنسیّتی

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه: ۵
نظریه ی گذار جمعیّت شناختی ۷
نظریه ی هزینه ها و منافع فرزندان ۸
چارچوب عرضه و تقاضا و هزینه های تنظیم باروری ۹
رویکرد تبیین نهادی ۱۲
نظریه ی جریان ثروت بین نسلی ۱۳
نظری هی برابری جنسیّتی ۱۴
نظریه ی اشاعه ۱۵
فرضیه ی تأثیر قومی فرهنگی ۱۷
نظریه ی سرمایه ی فرهنگی بوردیو ۱۸
ترجیح جنسی ۱۹
کم‌فرزندی به مثابه خود حمایتی: ۲۰
۱) اهمیّت مدیریت بدن: ۲۰
۲) خود حفاظتی روانی- عاطفی ۲۰
۳) توانمندی اجتماعی ۲۱
۴) کم‌فرزندی بازاندیشانه ۲۱
منابع ۲۳

منابع

  حسینی، حاتم (۱۳۸۶)، درآمدی بر جمعیت شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده، ویراست اول، چاپ سوم، همدان، انتشارات دانشگاه بو علی سینا.

حسینی، حاتم (۱۳۹۰)، جمعیت شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده، ویراست دوم، چاپ چهارم، همدان، انتشارات دانشگاه بو علی سینا.

حسینی، حاتم و بلال بگی (۱۳۹۱)، “بررسی نیاز برآورده نشده­ی تنظیم خانواده و تعیین­کننده­های آن در میان زنان ۴۹-۱۵ ساله همسردار شهر مهاباد”، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشکده­ی اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینای همدان.

حسینی، حاتم و بلال بگی (۱۳۹۱)، “فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کُرد شهر مهاباد”، مطالعات راهبردی زنان، سال پانزدهم، شماره­ی ۵۸، صص ۱۶۱-۱۲۱٫

حسینی، حاتم و بلال بگی ­(۱۳۹۱)،” استقلال زنان و کنش­های باروری در میان زنان کرد شهر مهاباد”، زن در توسعه و سیاست، دوره­ی ۱۰، شماره­ی۳، صص ۷۸-۵۷٫

حسینی، حاتم و محمد جلال عباسی شوازی (۱۳۸۸)، “تغییرات اندیشه​ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده​آل​های باروری زنان کرد و ترک”، پژوهش زنان، دوره​ی ۷، شماره­ی ۲، صص ۸۴-۵۵ .

حسینی، حاتم، محمد جلال عباسی­شوازی، سیّد محمود قاضی طباطبایی، حسین محمودیان (۱۳۸۷)، “قومیّت و باروری: تبیین رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهرستان ارومیّه”، رساله­ی دکترای جمعیّت­شناسی، دانشکده­ی علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.

ویکس، جان (۱۳۸۵)، جمعیت مقدمه­ای بر مفاهیم و موضوعات، (ترجمه­ی الهه میرزایی)، تهران، انتشارات موؤسّسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه­ریزی.

لوکاس، دیوید و پاول میر ( ۱۳۸۷)، درآمدی بر مطالعات جمعیتی، (ترجمه­ی حسین محمودیان، تهران، مؤسّسه­ی انتشارات دانشگاه تهران.

ممتاز، فریده (۱۳۸۳)، “معرفی مفهوم طبقه از دیدگاه بودیو”، پژوهشنامه ­ی علوم انسانی، بهار و تابستان ۱۳۸۳، شماره­ی ۴۲- ۴۱، ص ۱۵۰٫

ریتزر، جورج (۱۳۸۹)، مبانی نظریه­ی جامعه­ شناختی معاصر و ریشه ­های کلاسیک آن، (ترجمه­ی شهناز مسمی­پرست)، نشر ثالث.

مقدمه:

همواره در طول تاریخ بشری تعداد جمعیّت ساکن در یک منطقه و سرزمین از اهیّمت به‌سزایی برخوردار بوده و همیشه معیاری برای اقتدار و افتخار نسبت به مناطق دیگر به حساب می‌آمده است. جمعیّت جهان تا اواسط قرن ۱۸ میلادی افزایش کُند و ناچیزی داشت،و همیشه بنا به‌دلایلی از جمله (شیوع بیماریهایی با تلفات سنگین، جنگ‌های دا‌‌منه‌دار و غیره…..) باعث می‌شده تا جمعیّت کل دنیا با نرخ رشد نسبتاً ثابت و البته بسیار کندی رو به جلو حرکت کند. امّا از انقلاب صنعتی به بعد با توسعه و پیشرفت تکنولوژی در همه­ی زمینه­ها و بخصوص پیشرفت در بهداشت و درمان و به دنبال آن کاهش میزان مرگ­و­میر بر حجم جمعیّت دنیا به سرعت افزوده شد. ابتدا در کشورهای توسعه­ یافته که شاهد انقلاب صنعتی و پزشکی در خود بودند، این افزایش روی داد و بعد هم با انتقال پیشرفت­های پزشکی به کشورهای در حال توسعه، در این مناطق نیز جمعیّت رشد چشمگیری پیدا کرد.

کشورهای جهان سوم با وجود بهره­ مندی از بیش­ترین امکانات مادی و انسانی و منابع عظیم ثروت، نسبت به کشورهای اروپایی به لحاظ توسعه اقتصادی ـ اجتماعی در شرایط  مناسبی به­سر نمی­برند. رشد سریع جمعیّت و ناهماهنگی میان رشد جمعیّت و رشد اقتصادی، موجب مشکلات زیادی در زمینه‌های مختلف اقتصادی ـ اجتماعی، تغذیه­ای، بهداشتی، آموزشی، اشتغال، مسکن و دیگر مسائل شده است و تداوم این مسائل و مشکلات و کاهش مرگ­و­میر باعث شد برنامه­های تنظیم خانواده در بعضی از این کشورها از جمله ایران مورد قبول افراد واقع شود و باروری با سرعت زیادی پایین آمد. به­طوری که در حال حاضر کاهش باروری به عنوان یکی از مهّم­ترین عوامل رشد جمعیّت در معرض تهدید واقع شده است و به زیر حدّ جایگزینی رسیده است. شواهد گویای آن است میزان باروری در ایران از ۷ بچّه برای هر زن در سال ۱۳۵۷ به ۷/۱ بچّه برای هر زن در سال ۱۳۸۵ کاهش یافت (مرکز آمار ایران ۱۳۸۵). این کاهش باروری به طور همزمان در همه­ی مناطق جغرافیایی و گروه­های سنّی تولید مثل صورت گرفت. بر اساس بررسی­های انجام شده در طول دوره­ی گذار باروری در ایران، گروه­های قومی و استان­های ناهمگن از نظر قومی و مذهبی سطوح متفاوت امّا روندهای باروری مشابهی با سطوح و روندهای ملّی باروری و اکثریّت فارس تجربه کرده­اند (عباسی­شوازی و حسینی، ۲۰۰۸). هرچند برنامه­ی تنظیم خانواده نقش مؤثّری در سرعت کاهش باروری و استمرار آن از نیمه­ی دهه­ی ۱۳۶۰ به بعد داشته است، امّا فرآیند گذار باروری متناسب با تحوّلاتی بوده است که در ابعاد مختلف اقتصادی ـ اجتماعی و نیز برخی از ابعاد سنّتی خانواده به وقوع پیوسته و به تغییراتی در ایستارهای مرتبط با ازدواج و در نهایت رفتارها و تمایلات فرزندآوری مردم منجر شده است. همچنین طی سه دهه­ی اخیر، در اثر تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی به­ویژه تحت تأثیر تحوّلات پدید آمده در خانواده، حضور زنان در عرصه­های اجتماعی افزایش یافته است. تغییرات ساختار خانواده از خانواده­ی گسترده به هسته­ای، جدا شدن فعالیت­های تولیدی از خانواده و تبدیل به یک واحد مصرفی، کاهش تعداد فرزندان خانواده و مشارکت زنان در فعالیت­های اجتماعی و کارهای درآمدزا از این تغییرات است. در تبیین این انتقال و تغییرات به رشد تحصیلات و سیاست‌های آموزشی و بهداشتی، حمایت مقامات مذهبی، کاهش مرگ ومیر نوزادان، مشکلات تامین نیازهای مادّی، فشار اقتصادی منجر به تعلیق ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و تغییر نگرش‌ها اشاره شده است. این انتقال اگر زمانی معلول مداخله‌های مستقیم نهاد‌های دولتی و غیردولتی بوده امروزه به مرحله‌ی تثبیت رسیده است و زنان تا حدِّ زیادی و نه کاملاً خود متمایل به این کم‌فرزندی هستند و به عبارتی خود را عاملان کم‌فرزندی و آن‌‌را نتیجه‌ی انتخاب عقلانی خود می‌دانند(محمودیان و رضائی،۱۳۹۱).

نظریه ­ی گذار جمعیّت​شناختی

این نظریه برای نخستین بار در سال ۱۹۲۹ توسّط وارن تامپسون[۱]ارایه شد. نظریه­ های ساختاری یا انتخاب عقلانی با نظریه­ی گذار جمعیّت​شناختی پدید آمدند، ایده­ای که علی‌رغم انتقادهایی که از آن شد، هنوز مرجع اصلی برای تبیین گذار باروری است. سال­ها بحث از کاهش باروری تحت سلطه­ی نظریه­ ی گذار جمعیّت​شناختی بود. شنه[۲]، گذار جمعیّت‌شناختی را فرایند نوسازی رفتار تولید­مثل در جمعیّت­های انسانی می­داند که طیّ دو مرحله کاهش مرگ­و­میر و سپس کنترل باروری صورت می­گیرد. بر اساس این نظریه، جوامع نوسازی را از یک رژیم پیشامدرن مرگ­و­میر و باروری بالا به یک رژیم پسامدرنی که در آن هر دو پایین هستند تجربه می­کنند. جامع­ترین موضوع نظریه­ی گذار این است که نوسازی اقتصادی فرزندآوری جوامع را طوری تغییر می­دهد که تعداد زیاد کودکان دیگر برای والدین مزیّتی نخواهد داشت. بنابراین، کاهش باروری نوعی تطابق عقلانی با تغییر در شرایط اقتصادی عینی است. در این نظریه که در طول چند دهه پارادایم غالب در جمعیّت­شناسی بود، کاهش باروری هنگامی رُخ می­دهد که فرایندی از نوسازی در اثر صنعتی شدن، شهرنشینی، تحصیلات، آزادی زنان و توسعه اقتصادی اجتماعی آغاز می­شود. صنعتی­شدن و شهرنشینی یک شیوه­ی زندگی ایجاد می­کند که داشتن تعداد زیاد فرزند را نامطلوب می­سازد. صنعتی­شدن همچنین از طریق کاهش مرگ­و­میر، تعداد فرزندانی را که زنده می­مانند افزایش می­دهد. در نتیجه، والدین با محدودّیت­های مالی مواجه می­شوند،زیرا از طرفی پرورش فرزندان هزینه­های سنگینی بر آن​ها تحمیل می­کند و از طرف دیگر،منافع فرزندان کاهش می­یابد. در نتیجه، انگیزه­ی آن​ها برای داشتن فرزند بیش​تر، سُست می­شود. این محدودّیت­ها باعث می­شود تا والدین به فکر تنظیم خانواده و کاهش بُعد خانوار بیافتند (حسینی،۱۲۱:۱۳۹۰).

Waron Thompson

Sheneh

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .